Περὶ προσοχῆς καὶ φυλάξεως τοῦ νοῦ

Περὶ προσοχῆς καὶ φυλάξεως τοῦ νοῦ

Ὁσίου Πέτρου τοῦ Δαμασκηνοῦ*

   Χωρὶς προσοχὴ καὶ ἐγρήγορση τοῦ νοῦ εἶναι ἀδύνατον νὰ σωθοῦμε καὶ νὰ λυτρωθοῦμε ἀπ’ τὸν διάβολο, ὁ ὁποῖος περπατᾶ σὰν λιοντάρι ποὺ βρυχιέται καὶ ζητάει ποιόν νὰ καταπιεῖ¹, λέει ὁ Δαμασκηνός. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Κύριος ἔλεγε συχνὰ στοὺς μαθητές Του: «Νὰ εἶσθε ἄγρυπνοι καὶ νὰ προσεύχεσθε, γιατὶ δὲν ξέρετε κλπ.»² προκαταγγέλοντας σ’ ὅλους μ’ αὐτὰ τὴν μνήμη τοῦ θανάτου, γιὰ νἄμαστε ἕτοιμοι νὰ δώσουμε εὐπρόσδεκτη ἀπολογία, ἡ ὁποία γίνεται ἀπὸ ἔργα καὶ προσοχή.

   Οἱ δαίμονες, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἱλαρίων, εἶναι ἄϋλοι, ἄϋπνοι κι ὅλη ἡ φροντίδα τους εἶναι νὰ μᾶς πολεμοῦν καὶ νὰ ὁδηγήσουν στὴν ἀπώλεια τὶς ψυχές μας, μὲ λόγο, μὲ ἔργο καὶ λογισμό, ἐνῶ ἐμεῖς δὲν εἴμαστε ἔτσι. Ἀλλ’ ἄλλοτε φροντίζουμε γι’ ἀπόλαυση καὶ δόξα ποὺ περνάει, ἄλλοτε γιὰ πράγματα τοῦ βίου καὶ γι’ ἄλλα πολλά, καὶ δὲν θέλουμε οὔτε λίγο ν’ ἀναλάβουμε νὰ ἐξετάζουμε τὸν βίο μας, γιὰ νὰ συνηθίσει μ’ αὐτὸ ὁ νοῦς καὶ νὰ μπορέσει νὰ προσέχει στὸν ἑαυτό του χωρὶς προσπάθεια.

   Ὅπως λέει ὁ Σολομών, περνοῦμε ἀνάμεσα ἀπὸ πολλὲς παγίδες³. Γι’ αὐτὲς ἔγραψε ὁ Χρυσόστομος, κι ἐξηγεῖ λεπτομερῶς ποιές εἶναι αὐτὲς οἱ παγίδες, μὲ μεγάλη ἀκρίβεια καὶ πολλὴ σοφία. Καὶ ὁ Κύριος, θέλοντας νὰ κόψει κάθε φροντίδα μας, διέταξε νὰ καταφρονοῦμε κι αὐτὴ τὴν τροφὴ καὶ τὴν ἐνδυμασία, γιὰ νἄχουμε μία μόνο μέριμνα, τὸ πῶς νὰ γλυτώσουμε σὰν ζαρκάδι ἀπ’ τὴν θηλειὰ καὶ σὰν ὄρνεο ἀπ’ τὴν παγίδα⁴, γιὰ νὰ φτάσουμε στὴν ὀξυδέρκεια τοῦ ζαρκαδιοῦ καὶ στὸ πέταγμα ψηλὰ τοῦ ὀρνέου μὲ τὴν ἀμεριμνία.

   Καὶ τὸ πιὸ θαυμαστὸ εἶναι ὅτι ὁ Σολομὼν τὰ ἔλεγε, ἂν καὶ ἦταν βασιλιᾶς· ἐπίσης καὶ ὁ πατέρας του, ὁ Δαβίδ, ἔλεγε κ’ ἔπραττε τὰ ἴδια. Κι ἐνῶ εἶχαν τόσο μεγάλη προσοχὴ καὶ πολλοὺς ἀγῶνες καὶ διέθεταν κάθε σοφία κι ἀρετή, ὕστερ’ ἀπὸ τὰ τόσα χαρίσματα καὶ τὴν φανέρωση τοῦ Θεοῦ, νικήθηκαν –ἀλοίμονο!– ἀπ’ τὴν ἁμαρτία, ὥστε ὁ μὲν Δαβὶδ θρήνησε ταυτόχρονα γιὰ μοιχεία καὶ φόνο⁵, ὁ δὲ Σολομὼν ἔπεσε σὲ τόσα δεινά⁶.

   Λοιπόν, αὐτὸ δὲν εἶναι γεμάτο ἀπὸ φρίκη καὶ τρόμο γιὰ ὅσους ἔχουν νοῦ ὅπως λένε ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος καὶ ὁ ἀσκητὴς Φιλήμων⁷; Πῶς λοιπὸν δὲν φρίττουμε καὶ δὲν ἀποφεύγουμε τὸν περισπασμὸ τοῦ βίου, ἐξαιτίας τῆς ἀσθένειάς μας, ἐμεῖς ποὺ δὲν εἴμαστε τίποτε, ἀλλὰ μένουμε ἀναίσθητοι σὰν ἄλογα ζῶα; Καὶ μακάρι σὰν τ’ ἄλογα ζῶα νὰ εἶχα φυλάξει τὴν φύση μου ὁ ἄθλιος, γιατὶ σ’ αὐτὸ ὁ σκύλος εἶναι καλύτερος ἀπὸ μένα.

* «ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν», τόμος Β΄, Ὅτι ἀδύνατον ἄλλως σωθῆναι, εἰμὴ διὰ προσοχῆς ἀκριβοῦς, καὶ τηρήσεως νοός.

1. Α΄ Πέτρ. ε΄ 8.

2. Ματθ. κδ΄ 42 . κς΄ 41.

3. Σοφ. Σειρ. θ΄ 13.

4. Παροιμ. ς΄ 5.

5. Β΄ Βασ. ιβ΄ 9.

6. Γ΄ Βασ. ια΄ 1-9.

7. «Φιλοκαλία», τόμος Β΄.