Οἱ ἅγιοι μάρτυρες καὶ σύζυγοι Χρύσανθος καὶ Δαρεία
Ἑορτάζουν τὴν ιθ΄ (19η) Μαρτίου.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Κἂν ἐκπνέωσι, ζῶντες εἰσδύντες βόθρῳ,
Ζῶσι Χρύσανθος ἐν πόλῳ καὶ Δαρεία.
Χῷσαν συζυγίην δεκάτῃ ἐνάτῃ ὁμόλεκτρον.
Τοῦτοι οἱ Ἅγιοι ἦσαν κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Νουμεριανοῦ, ἐν ἔτει σπδ΄ (284), καὶ ὁ μὲν Χρύσανθος ἦταν γυιὸς ἑνὸς Συγκλητικοῦ ἄρχοντα τῆς Ἀλεξάνδρειας ποὺ ὀνομαζόταν Πολέμων, ἡ δὲ Δαρεία καταγόταν ἀπ’ τὴν Ἀθήνα. Ἐπειδὴ ὁ Χρύσανθος κατηχήθηκε τὴν πίστη στὸν Χριστὸ ἀπὸ ἕνα ἐπίσκοπο ποὺ ἦταν κρυμμένος ἐντὸς σπηλαίου, κι ἀφοῦ βαπτίσθηκε ἀπ’ αὐτὸν κήρυττε τὸν Χριστό, ὁ πατέρας του τὸν ἔκλεισε σὲ φυλακὴ καὶ τὸν τιμωροῦσε μὲ πολυήμερη πεῖνα. Ἐπειδὴ ὅμως ὁ ἅγιος ἔμεινε ἀσάλευτος στὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ, τότε ὁ πατέρας του ἔστειλε κι ἔφερε ἀπ’ τὴν Ἀθήνα μιὰ ὡραία κόρη, ποὺ ὀνομαζόταν Δαρεία, ἡ ὁποία ἦταν φιλόσοφος· καὶ ἀναγκάζει τὸν γυιό του Χρύσανθο νὰ τὴν λάβει γυναῖκα, μὲ σκοπὸ μέσα ἀπ’ τὸν ἔρωτα πρὸς αὐτὴν νὰ μεταβληθεῖ ἀπ’ τὴν πίστη τῶν Χριστιανῶν. Ὁ δὲ ἅγιος βλέποντάς την, τὴν μεταχειρίσθηκε ὡς ἀδελφὴ κι ὄχι ὡς γυναῖκα, διότι συμφώνησαν καὶ οἱ δύο νὰ παραμείνουν παρθένοι ἕως θανάτου. Ἔτσι, λοιπόν, ἀντὶ νὰ πείσει ἡ Δαρεία τὸν Χρύσανθο, ἔπεισε ὁ Χρύσανθος τὴν Δαρεία μὲ τὶς διδασκαλίες του κι ἀφοῦ αὐτὴ ἀρνήθηκε τὴν πατρικὴ ἀσέβεια πίστεψε στὸν Χριστὸ καὶ δέχθηκε τὸ ἅγιο βάπτισμα.