Ὁ ἀπολογισμὸς τῆς ἡμέρας
Τὸ βράδυ στὸ Ἀπόδειπνο στὴν ἅγια Ἀκολουθία
νοιώθω, φορές, κατάνυξι, γλυκειά, εἰρήνη θεία,
μ’ ἂν τὴν ἡμέρα μου καλὴ κι’ ἅγια ἔχω τηρήσει
καὶ στοῦ Θεοῦ τὸ θέλημα δὲν ἔχω ἁμαρτήσει.
Μὰ τόσο σπάνιο εἶν’ αὐτὸ ποὺ μόλις θὰ ’μποροῦσα
–ἂν καὶ μὲ πόθον ἄσβεστο, ἀλήθεια, τὸ διψοῦσα–
στῶν χρόνων μου τὸ πέλαγος τὸ ἁλμυρὸ καὶ μαῦρο
σταγόνες τέτοιες γλυκερὲς μονάχα λίγες νἄβρω.
(«Τὰ ποιήματα τοῦ καλόγερου», τόμος Β΄,
Ἀθῆναι 1973, σελ. 178.)
Μόνωση – Προσευχή
Τοῦ
μακαριστοῦ
Ἀρχιμ.
Ἰωὴλ Γιαννακοπούλου*
«Καὶ πρωῒ ἔννυχα λίαν ἀναστὰς ἐξῆλθε καὶ ἀπῆλθεν εἰς ἔρημον τόπον, κἀκεῖ
προσηύχετο. Καὶ κατεδίωξαν αὐτὸν ὁ Σίμων καὶ οἱ μετ᾿ αὐτοῦ, καὶ εὑρόντες αὐτὸν
λέγουσιν αὐτῷ ὅτι πάντες σε ζητοῦσι. καὶ λέγει αὐτοῖς· ἄγωμεν εἰς τὰς ἐχομένας
κωμοπόλεις, ἵνα καὶ ἐκεῖ κηρύξω· εἰς τοῦτο γὰρ ἐξελήλυθα.»
(Μάρκ. α΄ 35-38)
«Γενομένης δὲ ἡμέρας ἐξελθὼν ἐπορεύθη
εἰς ἔρημον τόπον· καὶ οἱ ὄχλοι ἐπεζήτουν αὐτόν, καὶ ἦλθον ἕως αὐτοῦ καὶ
κατεῖχον αὐτὸν τοῦ μὴ πορεύεσθαι ἀπ᾽ αὐτῶν. ὁ δὲ εἶπε πρὸς αὐτοὺς ὅτι καὶ ταῖς
ἑτέραις πόλεσιν εὐαγγελίσασθαί με δεῖ τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ· ὅτι εἰς τοῦτο ἀπέσταλμαι.»
(Λουκ. δ΄ 42-43)
Ὁ
Κύριος ἔπειτα ἀπὸ τόση ἐπιτυχία τοῦ ἔργου του, ἔπειτα ἀπὸ τόση ζήτησή του ἀπὸ τὸν
λαὸ κ’ ἔπειτα ἀπὸ κοπιώδη ἡμερήσια ἐργασία στὴν Καπερναοὺμ σηκώνεται πολὺ πρωῒ
καὶ μεταβαίνει σ’ ἔρημο τόπο, γιὰ νὰ προσευχηθεῖ. Ἀπ’ αὐτὰ φαίνεται πόσο ἀγαποῦσε
ὁ Κύριος τὴν μόνωση καὶ τὴν προσευχή. Ἄς δοῦμε καὶ τὰ δύο.
Α) Ἡ Μόνωση: Ἡ συναναστροφὴ μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους μέχρι ἑνὸς σημείου εἶναι ἀπαραίτητη, διότι ὁ ἄνθρωπος ἐπαγγελματικὰ θὰ βρεθεῖ στὴν ἀνάγκη νὰ συναναστραφεῖ γιὰ νὰ οἰκονομήσει τὰ πρὸς τὸ ζῆν ἀλλὰ καὶ ψυχολογικὰ αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκη τῆς ἀνακοινώσεως τοῦ ψυχικοῦ του κόσμου. Ἡ συχνὴ ὅμως καὶ ἀδιάκοπη συναναστροφὴ εἶναι μεθύσι. Μεθοῦν ὄχι μόνον ὁ λάρυγγας μὲ τὸ κρασὶ ἀλλὰ τὰ μάτια, ἡ γλῶσσα, τὰ αὐτιὰ μὲ τὴν πολλὴ συναναστροφή. Μεθοῦν ὄχι μὲ τὸ κρασὶ ἀλλὰ μὲ τὰ λόγια καὶ τὰ ἔργα τοῦ ἄλλου. Ὅπως στὸ μεθύσι μὲ τὸ κρασὶ τὸ μυαλό μας τείνει νὰ ἐξέλθει τῆς κεφαλῆς, ἔτσι διὰ τῆς συχνῆς συναναστροφῆς, κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος ἀκούει τὸν ἄλλον, βλέπει τὸν ἄλλον, ὁμιλεῖ στὸν ἄλλον ὁ νοῦς του ἀσχολούμενος μὲ τὸν ἄλλον λησμονεῖ τὸν ἑαυτό του. «Αὐτὸς αὐτὸ εἶπε», «αὐτὸ ἔκαμε», «ἔτσι γέλασε», «ἔτσι κάθισε». Καὶ ἐμβαθύνουμε. «Αὐτὸ ἔχει στὸ βάθος του». «Εἶναι πονηρός». «Θὰ τὸν μαλώσω». «Θὰ τὸν βρίσω». Μέσα μας εἶναι ὁ ἄλλος. Ὅταν μεθύσουμε μὲ τὴν συχνῆ συναναστροφή, θ’ ἀρχίσουν καὶ οἱ ἐμετοί. Ἀπὸ τὰ μάτια καὶ τὰ αὐτιὰ πίνεται τὸ κρασὶ αὐτό, ἀπὸ τὴν γλῶσσα ξερνιέται. Καὶ τὶ ἐμετός!
Ἀσθένησε μὲ κορωνοϊὸ ἑπτὰ μῆνες καὶ γύρισε ἀπὸ τὸν θάνατο.
Συνταρακτικὸ θαῦμα!
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
ΚΥΡΙΑΚΗΣ
(τῶν Ἱεραρχῶν)
(Ματθ.
ε΄ 14-19)
«Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς· Ὑμεῖς ἐστε
τὸ φῶς τοῦ κόσμου. οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη·
οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν
μόδιον, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ.
οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων,
ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς.
Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ
τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι.
ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ οὐρανὸς
καὶ ἡ γῆ, ἰῶτα ἓν ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου ἕως ἂν πάντα γένηται.
ὃς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων
καὶ διδάξῃ οὕτω τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν·
ὃς δ᾽ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.»
ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
ΚΥΡΙΑΚΗΣ (τῶν Ἱεραρχῶν)
(Ἑβρ. ιγ΄ 7-16)
«Ἀδελφοί, μνημονεύετε τῶν ἡγουμένων ὑμῶν, οἵτινες
ἐλάλησαν ὑμῖν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὧν ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς
μιμεῖσθε τὴν πίστιν.
Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ
εἰς τοὺς αἰῶνας.
διδαχαῖς ποικίλαις καὶ ξέναις μὴ παραφέρεσθε·
καλὸν γὰρ χάριτι βεβαιοῦσθαι τὴν καρδίαν, οὐ βρώμασιν, ἐν οἷς οὐκ ὠφελήθησαν οἱ
περιπατήσαντες.
ἔχομεν θυσιαστήριον ἐξ οὗ φαγεῖν οὐκ ἔχουσιν
ἐξουσίαν οἱ τῇ σκηνῇ λατρεύοντες·
ὧν γὰρ εἰσφέρεται ζῴων τὸ αἷμα περὶ ἁμαρτίας
εἰς τὰ Ἅγια διὰ τοῦ ἀρχιερέως, τούτων τὰ σώματα κατακαίεται ἔξω τῆς παρεμβολῆς·
διὸ καὶ Ἰησοῦς, ἵνα ἁγιάσῃ διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος τὸν λαόν, ἔξω τῆς πύλης ἔπαθε.
Ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Ἰγνατίου τοῦ θεοφόρου
Ἑορτάζει τὴν κθ΄ (29η) Ἰανουαρίου.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Χάρις λέουσιν, Ἰγνάτιε, παμβόροις,
Σοῦ σώματος λιποῦσι καὶ πιστοῖς μέρος.
Τῇ δ’ ἐνάτῃ ἐπάνοδος Ἰγνατίῳ εἰκάδι τύχθη.
Ὁ ἅγιος Θεοφόρος Ἰγνάτιος ἔγινε διάδοχος τῶν Ἀποστόλων, καὶ χρημάτισε δεύτερος ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας μετὰ τὸν Εὔοδον. Μαθήτευσε δὲ μαζὶ μὲ τὸν ἅγιο Πολύκαρπο ἐπίσκοπο Σμύρνης πλησίον στὸν Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη τὸν Θεολόγο.
Τοῦτος λοιπόν, ἐν ἔτει ρι΄ (110), ὁδηγήθηκε μπροστὰ στὸν βασιλέα Τραϊανὸ καί, ἀφοῦ ὑπέμεινε ὅλες τὶς δοκιμασίες τῶν βασάνων κ’ ἔμεινε ἀβλαβὴς ἀπ’ αὐτὰ μὲ τὴν χάρη τοῦ Χριστοῦ, στάλθηκε παρὰ τοῦ βασιλέως στὴν Ρώμη, γιὰ νὰ πολεμήσει μὲ τὰ θηρία. Κι ἀφοῦ ἔγινε τοῦτο διεσπαράχθηκε (κατασπαράχθηκε) ὁ ἅγιος ἀπὸ τὰ λιοντάρια, καθὼς ἐπιθυμοῦσε κι εὐχόταν.
Ὁ Ὅσιος Ἐφραὶμ ὁ Σύρος
Ἑορτάζει τὴν κη΄ (28η) Ἰανουαρίου.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Ἤκουσε γλῶτταν ψαλμικῶς, ἣν οὐκ ἔγνω,
Ἐφραίμ, ἄνω καλοῦσαν, ὁ γλῶτταν Σύρος.
Εἰκάδι ὀγδοάτῃ νόες Ἐφραὶμ θυμὸν ἀπηῦρον.
Ὁ ὅσιος Ἐφραὶμ καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴ ἀπ’ τὸ γένος τῶν Σύρων καὶ διδάχθηκε τὴν εὐσέβεια ἀπὸ τοὺς προγόνους του, κατὰ τοὺς χρόνους Θεοδοσίου τοῦ μεγάλου, ἐν ἔτει τογ΄ (373), καὶ ἀπὸ νεαρὴ ἡλικία ἀγάπησε ὁ μακάριος τὴν μοναχικὴ ζωή.
Δὲν προσευχόμαστε ὅλοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ…
Ἁγίου
Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου*
Ἐδῶ
ὁ συγγραφέας βεβαιώνει ὅτι ἡ γυναῖκα (ἡ ἁγία Ἄννα, ἡ μητέρα τοῦ προφήτου
Σαμουὴλ) εἶχε διπλῆ ἀρετή· δηλαδὴ καὶ τὴν ἐπιμονὴ
στὴν προσευχὴ καὶ τὸ ἄγρυπνο τῆς
διανοίας της.
Τὸ ἕνα τὸ βεβαίωσε (ὁ συγγραφέας) μὲ τὸ νὰ
σημειώσει ὅτι (ἡ ἁγία Ἄννα) «ἐπλήθυνε»,
αὔξησε πολὺ (τὴν προσευχή της)· τὸ ἄλλο τὸ βεβαίωσε, μὲ τὸ νὰ προσθέσει (ὅτι ἡ
ἁγία ἔκανε τὴν προσευχή της) «ἐνώπιον
Κυρίου».
Βεβαίως ὅλοι προσευχόμαστε, ἀλλὰ δὲν προσευχόμαστε ὅλοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.
Διότι, ὅταν, καθ᾿ ὃν χρόνον τὸ σῶμα βρίσκεται πεσμένο στὴ γῆ (σὲ στάση προσευχῆς) καὶ τὴν ἴδια ὥρα τὸ στόμα φλυαρεῖ ματαίως, ἡ διάνοια περιτριγυρίζει σὲ ὅλα τὰ μέρη τοῦ σπιτιοῦ καὶ τῆς ἀγορᾶς, πῶς μπορεῖ ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος νὰ πεῖ ὅτι προσευχήθηκε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ;
Εἴδη βασανιστηρίων πού ἐφηρμόζοντο κατά τῶν χριστιανῶν
1. Ἡ φυλάκιση. Ἦταν εἶδος φοβεροῦ βασανιστηρίου διότι ἡ διαβίωση μέσα σ᾿ αὐτές ἦταν μαρτυρική. Τό σκοτάδι ἦταν ψηλαφητό. Ἡ θερμότητα ἦταν μεγάλη, λόγω τοῦ μεγάλου συνωστισμοῦ τῶν κρατουμένων καί τῆς ἐλλείψεως οἱουδήποτε ἀερισμοῦ πρᾶγμα πού δημιουργοῦσε ἰσχυρή δυσοσμία. Δέν ἐδίδετο οὔτε τροφή, οὔτε ὕδωρ. Τό φοβερώτερο ὄργανο τοῦ μαρτυρίου τῆς φυλακῆς ἦταν τό λεγόμενο “κολαστήριον ξύλον’’ ἤ “νέρβος’’, τό ὁποῖο προσηλωμένο στό ἔδαφος εἶχε δύο ὀπές, ἐντός τῶν ὁποίων ἐτίθεντο οἱ πόδες τῶν κρατουμένων.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος
Ἑορτάζει τὴν κε΄ (25η) Ἰανουαρίου.
Τρεῖς ὁλόκληροι αἰῶνες πέρασαν, κι ὅμως ἡ Ἐκκλησία δὲν ὀνόμασε κανέναν ἄλλο «Θεολόγο». Πρῶτος ποὺ πῆρε τὸ μεγάλο καὶ ἱερὸ αὐτὸ ἐπίθετο ἦταν ὁ Ἰωάννης, ὁ Εὐαγγελιστής, ὁ ἀγαπημένος, ὁ ἐπιστήθιος μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ. Τὸν ὀνόμασε ἡ Ἐκκλησία Θεολόγον, γιατὶ αὐτὸς κυρίως ἔγραψε γιὰ τὸν «Θεὸν-Λόγον», καὶ μὲ φιλοσοφικὲς ἔννοιες κατέδειξε τὴν Θεότητα τοῦ Κυρίου. Τὸ Εὐαγγέλιο ποὺ μᾶς ἄφησε ἀρχίζει μὲ τὰ ὑψηλὰ αὐτὰ λόγια καὶ νοήματα· «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος». Ἦταν, ἀλήθεια, ὁ πρῶτος Θεολόγος. Καὶ οἱ Ἀπόστολοι καὶ οἱ Ἀποστολικοὶ Πατέρες καὶ Ἀπολογητὲς καὶ ἄλλοι καὶ ἄλλοι, φάνηκαν ἀργότερα. Ὅμως σ’ ἄλλον κανένα δὲν ἔδωκε ἡ Ἐκκλησία τὸ τιμητικὸ αὐτὸ ἐπίθετο. Πέρασαν τριακόσια χρόνια καὶ τὸ πῆρε ἐκεῖνος ποὺ τὸ ἄξιζε. Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνὸς ὁ Θεολόγος. Ὁ ἕνας ἀπ’ «τοὺς τρεῖς μεγίστους Φωστῆρας ταῆς τρισηλίου Θεότητος».
Ὁ ὅσιος Σαλαμάνης ὁ Ἡσυχαστής
Ἑορτάζει τὴν κγ΄ (23η) Ἰανουαρίου.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Οἴχῃ χαμερποῦς καὶ χαμαιζήλου βίου,
Ὑψηλὲ πράξει καὶ λόγῳ Σαλαμάνη.
Τοῦτος ὁ γλυκὺς καὶ ἡσύχιος ὅσιος πατήρ ἡμῶν Σαλαμάνης, καταγόταν ἀπὸ κάποιο χωριὸ ὀνομαζόμενο Καπερσανᾶ, ποὺ βρίσκεται κοντὰ στὶς δυτικὲς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Εὐφράτη. Ἀφοῦ ἀγάπησε ὑπερβολικὰ τὸν ἡσυχαστικὸ βίο τῶν Μοναχῶν, βρῆκε σὲ κάποιο μέρος τοῦ χωριοῦ, μακριὰ ἀπ᾿ τὸ ποτάμι, ἕνα μικρὸ κελλάκι καὶ κλείστηκε μέσα σ᾿ αὐτό, χωρὶς ν᾿ ἀφήσει πόρτα γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ βγαίνει ἔξω, ἀλλ᾿ οὔτε καὶ παράθυρο, γιὰ νὰ μὴ μπαίνει τὸ φῶς. Μονάχα μιὰ φορὰ τὸν χρόνο, ἔσκαβε κάτω ἀπὸ τὴν γῆ κι᾿ ἔβγαινε ἔξω στὸν κόσμο, καὶ δοκιμάζοντας λίγο περισπασμὸ καὶ βιωτικὴ φροντίδα, ἐσύναζε τὴν ἀναγκαία τροφὴ γιὰ ὅλο τὸν χρόνο κ᾿ ἐπέστρεφε πίσω στὸ κελλάκι του, στὴν ἀπόλυτη μοναξιὰ κι᾿ εὐλογημένη ἡσυχία του. Μὲ τὸν τρόπο αὐτόν, πέρασε ὁ τρισχαριτωμένος πολλοὺς χρόνους.
ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ
Σκέψεις γιά μελέτη*
«Ὅστις
ὑψώση ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται καὶ ὅστις ταπεινώση ἑαυτὸν ὑψωθήσεται» (Λουκ. ιδ΄ 11).
«Χωρίς
τήν ταπείνωση τό πᾶν εἶναι μηδέν, μέ αὐτήν τό μηδέν εἶναι τό πᾶν» (Μέγας Βασίλειος).
Τίποτε δέν εἶναι τόσο ἀρεστό στόν Θεό καί
στούς ἀνθρώπους ὅσο ἡ ἀληθινή ταπείνωση.
Ἡ ταπείνωση πρέπει νά προηγῆται καί νά
συνοδεύη ὅλες τίς πράξεις μας. Γιατί ἀμέσως μόλις ἡ ἀλαζονεία ἀνακατευθεῖ σέ
αὐτές τίς πράξεις, ἁρπάζει ἀπό τά χέρια μας ὅλη τήν ἀξία. Τίποτε δέν εἶναι
δύσκολο γιά τούς ταπεινούς. Ἀλάθητο δεῖγμα τῶν ἁμαρτωλῶν εἶναι ἡ ἀλαζονεία,
ἀντίθετα ἡ ταπείνωση εἶναι ἡ σφραγίδα τῶν ἐκλεκτῶν τοῦ Θεοῦ (Γρηγόριος ὁ Μέγας).
Τήν ταπείνωση ἅγιος τῆς ἐκκλησίας μας τήν
ὀνομάζει φάρμακο γιά ὅλες τίς ἀρρώστιες καί ὑγεία ψυχῆς καί σώματος. Ἡ
ταπείνωση τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ φαίνεται στίς δοκιμασίες, γιατί μόνο ὅταν
παρουσιαστοῦν ἐναντιότητες μπορεῖ νά κριθῆ ὁ βαθμός τῆς ταπεινώσεως (Ἰακ. α΄ 2, 12).
Ἀξίζει νά παρουσιάσωμε ἐδῶ τά ἐξαιρετικά ἀποφθέγματα ἑνός ἁγίου ἄνδρα, ὅπου μπορεῖ νά βρῆ κανείς τήν ἀνακεφαλαίωση κατά κάποιο τρόπο τῆς ἀρετῆς πού μᾶς ἀπασχολεῖ, καί νά κανονίση γι᾿ αὐτά τήν μέθοδο συμπεριφορᾶς του:
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΙΔ΄ ΛΟΥΚΑ
(κεφ.
ιη΄ 35-43)
«Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἐγένετο ἐν τῷ ἐγγίζειν τὸν Ἰησοῦν εἰς Ἰεριχὼ τυφλός τις
ἐκάθητο παρὰ τὴν ὁδὸν προσαιτῶν.
ἀκούσας δὲ ὄχλου
διαπορευομένου ἐπυνθάνετο τί εἴη τοῦτο.
ἀπήγγειλαν δὲ
αὐτῷ ὅτι Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος παρέρχεται.
καὶ ἐβόησε λέγων·
Ἰησοῦ υἱὲ Δαυίδ, ἐλέησόν με.
καὶ οἱ προάγοντες
ἐπετίμων αὐτῷ ἵνα σιγήσῃ· αὐτὸς δὲ πολλῷ μᾶλλον ἔκραζεν, Υἱὲ Δαυΐδ, ἐλέησόν με.
σταθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς
ἐκέλευσεν αὐτὸν ἀχθῆναι πρὸς αὐτόν. ἐγγίσαντος δὲ αὐτοῦ ἐπηρώτησεν αὐτὸν
λέγων· τί σοι
θέλεις ποιήσω; ὁ δὲ εἶπε· Κύριε, ἵνα ἀναβλέψω.
καὶ ὁ Ἰησοῦς
εἶπεν αὐτῷ· ἀνάβλεψον· ἡ πίστις σου σέσωκέ σε.
καὶ παραχρῆμα
ἀνέβλεψε, καὶ ἠκολούθει αὐτῷ δοξάζων τὸν Θεόν· καὶ πᾶς ὁ λαὸς ἰδὼν ἔδωκεν αἶνον
τῷ Θεῷ.»
ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΛΑ΄
(Α΄ Τιμ. α΄ 15-17)
«Τέκνον Τιμόθεε, πιστὸς ὁ λόγος καὶ πάσης ἀποδοχῆς
ἄξιος, ὅτι Χριστὸς Ἰησοῦς ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον ἁμαρτωλοὺς σῶσαι, ὧν πρῶτός εἰμι
ἐγώ·
ἀλλὰ διὰ τοῦτο ἠλεήθην, ἵνα ἐν ἐμοὶ πρώτῳ ἐνδείξηται
Ἰησοῦς Χριστὸς τὴν πᾶσαν μακροθυμίαν, πρὸς ὑποτύπωσιν τῶν μελλόντων πιστεύειν ἐπ᾽
αὐτῷ εἰς ζωὴν αἰώνιον.
Τῷ δὲ βασιλεῖ τῶν αἰώνων, ἀφθάρτῳ, ἀοράτῳ, μόνῳ
σοφῷ Θεῷ, τιμὴ καὶ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.»
Διῶξε ἀπὸ μέσα σου τὰ ἀπάνθρωπα αἰσθήματα…
Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κρονστάνδης*
Ἕνας φτωχὸς
σοῦ ζητεῖ νὰ τὸν βοηθήσεις. Ὁ Ἀρχέκακος προσπαθεῖ τότε νὰ στρέψει τὴν καρδιά
σου πρὸς τὴν ἀδιαφορία. Πρόσεξε, μὴν
παρασυρθεῖς. Διῶξε ἀπὸ μέσα σου τὰ ἀπάνθρωπα
αἰσθήματα. Ἀτένισε τὸν ἀδελφό σου μὲ ἀγάπη καὶ οἰκτιρμοὺς καὶ βοήθησέ τον
πρόθυμα. Εἶναι μέλος τοῦ Χριστοῦ καὶ δικό σου –«ἀλλήλων μέλη ἐσμὲν» (Ἐφεσ. δ΄
25)–, εἶναι ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ
Θεὸς τὸν ἀγαπᾶ καὶ τὸν ὑπολήπτεται ὅπως καὶ σένα.
*
Ἀπὸ τὸ θαυμάσιο βιβλίο «Ἡ ἐν Χριστῷ ζωή μου», (58) σελ. 42.
Ἡ ἁγία μάρτυς Ἁγνή
Ἑορτάζει τὴν κα΄ (21η) Ἰανουαρίου.
Ὑπὲρ νέον σοι μόσχον, ὡς Δαβὶδ λέγει,
Ἤρεσκεν Ἁγνὴ πυρπολουμένη, Λόγε.
Ἡ ἁγία μάρτυς Ἁγνὴ ἦταν ἀπὸ τὴν μεγαλόπολη Ρώμη καὶ καταγόταν ἀπὸ γένος λαμπρό. Ἐπειδὴ εἶχε ζωὴ σύμφωνη μὲ τ᾿ ὄνομά της, δηλαδὴ ἁγνὴ καὶ καθαρή, γι᾿ αὐτὸ δίδασκε τὶς γυναῖκες, ποὺ ἐρχόντουσαν κοντά της, τὸν λόγο τῆς εὐαγγελικῆς ἀλήθειας. Ἐπίσης δέ, τὶς δίδασκε περὶ σωφροσύνης καὶ καθαρότητας, καὶ τὶς συμβούλευε νὰ γνωρίσουν τὸν Χριστὸ ὡς Θεὸ ἀληθινὸ κι᾿ Αὐτὸν μόνο νὰ λατρεύουν. Σὰν τ᾿ ἄκουσε, ὅμως, ὅλα τοῦτα ὁ ἄρχοντας τῆς Ρώμης, διέταξε καὶ συνέλαβαν τὴν Ἁγία· καὶ μόλις παρουσιάστηκε μπροστά του τὴν πρόσταξε νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα, εἰδεμή, θὰ τὴν ἔριχνε σὲ πορνοστάσιο. Κ᾿ ἡ Ἁγία τοῦ ἀποκρίθηκε:
Ὁ μακάριος Πέτρος ὁ Τελώνης
Ἑορτάζει τὴν κ΄ (20η) Ἰανουαρίου.
Καλεῖ σε Πέτρε Χριστὸς ἐκ τελωνίου,
Πρὸς ἀρετὴν πρίν, νῦν δὲ πρὸς τρυφὴν πόλου.
Τοῦτος ὁ μακάριος ὑπῆρξε στὰ χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ, τὸ ἔτος 530, ἔφερε τὸ ἀξίωμα τοῦ Πατρικίου καὶ εἶχε τὴν διοίκηση ὅλης τῆς Ἀφρικῆς. Ἐπειδὴ ἦταν πολὺ πλούσιος ἀλλ᾿ ἄσπλαγχνος, ἀνελεήμων καὶ χωρὶς συμπάθεια πρὸς τοὺς φτωχούς, ἔλαβε τὴν ἐπωνυμία (σὰν παρατσούκλι) φειδωλός, δηλαδὴ ὁ ἀκριβός. Κάποτε, ὅμως, τοῦ συνέβηκε τὸ ἑξῆς θαυμαστό, ποὺ ἔγινε καὶ ἡ αἰτία τῆς πλήρους καὶ ριζικῆς μεταστροφῆς του:
ΠΡΟΣΕΥΧΗ
Μεγάλου Βασιλείου
Ἀνεξίκακε
βασιλεῦ καὶ ἀίδιε, ὁ διὰ τὴν ἐκ ξύλου κατάκρισιν ἐπὶ ξύλου ἀρθείς, καὶ τοῖς ἀκολουθεῖν
σου τοῖς ἴχνεσιν αἱρουμένοις μακροθυμίας σαυτὸν ὑπόδειγμα παρασχόμενος, ὃς ὑπὲρ
τῶν σταυρούντων σε θεομάχων ἔντευξιν προσήγαγες τῷ συνανάρχῳ Γεννήτορι αὐτός·
φιλάνθρωπε Κύριε, καὶ οἷς δι’ ἀπεχθείας ἐσμὲν ἢ ἐπιβουλεύουσιν, ἢ λοιδορουμένοις,
ἢ ἐπηρεάζουσιν, ἢ βασκαίνουσιν, ἢ καθ’ οἷον δή τινα τρόπον ἐξ ἐπιβουλῆς καὶ ἐπηρείας
τοῦ φιλαπεχθήμονος δαίμονος μισοῦσι καὶ ἀποστρεφομένοις, συγχώρησον τὸ τῆς εἰς ἡμᾶς
παροινίας πλημμέλημα, μετάβαλε τὰς γνώμας αὐτῶν ἐκ κακοηθείας εἰς ἐπιείκειαν. Ἔμβαλε
ταῖς καρδίαις αὐτῶν ἄδολον ἀγάπην καὶ ἀνυπόκριτον· σύνδησον ἡμῖν αὐτοὺς ἐν ἀῤῥήκτοις
δεσμοῖς εὐνοίας πνευματικῆς· καὶ τῆς ἀκηράτου σου ζωῆς, οἷς οἶδας λόγοις,
κοινωνοὺς ἀποτέλεσον· τοὺς δὲ ἀγαπῶντας ἡμᾶς, ἢ καὶ εἰς τὰς σωματικὰς χρείας διὰ
τὸ σὸν διακονοῦντας ἅγιον ὄνομα, ταῖς πλουσίαις σου δωρεαῖς ἀντάμειψαι, καὶ τῆς
λήξεως τῶν πιστῶν καὶ φρονίμων οἰκονόμων ἀξίωσον. Καὶ τοῖς τῆς ἀσθενείας ἡμῶν ἐν
ἀγαθῇ διαθέσει μεμνημένοις, ἢ καὶ ὑπερευχομένοις, δαψιλῆ τὴν χάριν σου ἐπιβράβευσον·
τοῖς ἐντειλαμένοις τῇ ἡμετέρᾳ ταλαιπώρῳ ἀναξιότητι ὑπὲρ αὐτῶν εὔχεσθαι τὰ ὠφέλιμα
χάρισαι, καὶ τὰ πρὸς σωτηρίαν αἰτήματα παράσχες, καὶ πλούσια τὰ ἐλέη σου καὶ τοὺς
οἰκτιρμοὺς αὐτοῖς ἐξαπόστειλον. Πάντας, εὔσπλαγχνε, τοὺς ἐπὶ σοὶ πεποιθότας ἐλέησον,
πάντας εἰς τὴν θείαν σου ἀγάπην ἕλκυσον. Πρόστηθι πάντων, καὶ ἀντιλάβου, σὺν ἡμῖν
τοῖς ἁμαρτωλοῖς καὶ ἀχρείοις δούλοις σου, καὶ τῆς σῆς βασιλείας κληρονόμους ἀπέργασαι.
Σὸν γάρ ἐστι τὸ ἐλεεῖν καὶ σώζειν ἡμᾶς, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὅτι σοῦ ἐστι τὸ κράτος εἰς
τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.
Εἶπε Γέρων…
Τὸν
καιρὸ ποὺ ὁ ἀββᾶς Λὼτ ἦταν νέος κι ἀρχάριος στὴν ἀσκητικὴ ζωή, ὁ ἀββᾶς Ἰωσὴφ ὁ
Γέροντάς του, τοῦ ἔδινε συχνὰ αὐτὴ τὴν συμβουλή:
– Δὲν
θὰ γίνεις ποτὲ καλὸς Μοναχός, τοῦ ἔλεγε, ἂν δὲν διατηρήσεις ἄσβεστη στὴν καρδιά σου τὴν φλόγα τῆς πίστεως. Αὐτὴ
θὰ σὲ φωτίζει νὰ περιφρονεῖς τιμὲς καὶ ἀναπαύσεις. Νὰ κόβεις τὰ θελήματά σου
καὶ νὰ φυλάττεις ὅλες γενικῶς τὶς θεῖες ἐντολές.
Ὅποιος μπαίνει σὲ μυροπωλεῖο,
ἔλεγε κάποιος Γέροντας, κι ἂν ἀκόμη δὲν ἀγοράσει κανένα ἄρωμα,
βγαίνει ἔξω γεμᾶτος εὐωδία. Τὸ ἴδιο συμβαίνει σ᾿ ἐκεῖνον ποὺ συναναστρέφεται
Ἁγίους ἀνθρώπους. Παίρνει ἐπάνω του τὸ πνευματικὸ ἄρωμα τῆς ἀρετῆς τους.
Ἅπαξ μόνον
Διέρχεται πᾶς τὴν ὁδὸν τοῦ βίου ἅπαξ μόνον
κι’ οὐδεὶς διήνυσεν αὐτὴν δευτέραν, φεῦ! φορὰν
τὶ ἀμελῶ καὶ σπαταλῶ τοῦ βίου μου τὸν χρόνον
κι’ εἰς τὴν ἀργίαν ὁ μωρὸς ρίπτω αὐτὸν βοράν!
(«Τὰ ποιήματα τοῦ καλόγερου», τόμος Β΄,
Ἀθῆναι 1973, σελ. 178.)
Τότε θὰ χάσουμε τὴν χάρη τῆς θεωρίας τοῦ Αἰωνίου
Ὁσίου
Σωφρονίου (Σαχάρωφ)
Ἂν προσευχόμαστε συνεχῶς γιὰ νὰ ἀγαποῦμε τοὺς ἀδελφούς μας, γιὰ νὰ διανύουμε τὴν ὁδὸ τῆς ζωῆς μας μὲ τὸ ἴδιο πνεῦμα καὶ τὴν ἑνότητα τῆς
πνευματικῆς ἀγάπης, ἡ πραγματοποίηση τῆς ὁμοιώσεώς μας μὲ τὸν Χριστὸ θὰ εἶναι εὐκολότερη.
Ἀντιθέτως, ἂν σταματοῦμε στὶς ἀναπόφευκτες λεπτομέρειες καὶ τὰ ἐλαττώματα τῆς ἐξωτερικῆς ζωῆς, τότε θὰ χάσουμε τὴν χάρη τῆς θεωρίας τοῦ Αἰωνίου.
Ἡ Σύναξη τοῦ τιμίου προφήτου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου
Ἑορτάζει τὴν ζ΄ (7η) Ἰανουαρίου.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Ἐμή σε γλῶσσα, Κήρυξ, πῶς ἂν αἰνέσῃ,
Ὅν γλῶττα Χριστοῦ γηγενῶν μείζω λέγει;
Μνήμην ἑβδομάτῃ Προδρόμου λάχεν αἰδοίοιο.
Μία ἡμέρα μετὰ τὰ ἅγια Θεοφάνεια, δηλαδὴ σήμερα, ἄνωθεν παρελάβαμε καὶ ἐξ ἀρχῆς, νὰ ἑορτάζουμε τὴν Σύναξη καὶ Ἑορτὴ τοῦ τιμίου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου, ἐπειδὴ ὑπηρέτησε στὸ μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος τοῦ Κυρίου. Γι᾿ αὐτὸν τὸν λόγο, συναριθμεῖται καὶ τούτη ἡ ἑορτὴ μαζὶ μὲ τὶς ὑπόλοιπες ἑορτὲς τοῦ Προδρόμου, γιὰ νὰ μὴν ἀποσιωπήσουμε τίποτε ἀπ᾿ τὰ θαυμάσια καὶ ὑπερφυσικὰ χαρίσματα ἐκείνου τοῦ ὑπέρλαμπρου ἁγίου ἀστέρος τῆς Ἐκκλησίας.
Τὰ ἅγια Θεοφάνεια τοῦ Κυρίου μας
Ἑορτάζονται τὴν ς΄ (6η) Ἰανουαρίου
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Τοὺς οὐρανοὺς βάπτισμα τοῦ Χριστοῦ σχίσαν,
Τοὺς αὐτὸ μὴ χραίνοντας ἔνδον εἰσάγει.
Βάπτισεν ἐν ποταμῷ Χριστὸν Πρόδρομος κατὰ ἕκτην.
Τὰ ἅγια Θεοφάνεια τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ ἑορτάζουμε σήμερα σ᾿ ὅλες τὶς ἅγιες ἐκκλησίες τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ μετὰ τοὺς τριάντα χρόνους τῆς ἡλικίας Του θέλησε ὁ Κύριος νὰ φανερωθεῖ στοὺς ἀνθρώπους ὅτι εἶναι πράγματι ὁ Θεὸς μὲ ἀνθρώπινο σῶμα. Διότι, ὅταν ὁ Κύριος βαπτιζόταν ἀπὸ τὸν Ἰωάννη, μαρτυρήθηκε ἄνωθεν ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ Πατέρα μὲ τὴν φωνὴ καὶ μὲ τὴν ἐπέλευση τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὅτι εἶναι Υἱὸς γνήσιος καὶ ὁμοούσιος, δηλαδή, μὲ τὴν ἴδια θεϊκὴ οὐσία. Ἔκτοτε λοιπόν, ἔγινε γνωστὸ σ᾿ ὅλους, διὰ μέσου τῶν συγκλονιστικῶν θαυμάτων καὶ τῆς ὑψηλῆς διδασκαλίας Του, ὅτι Αὐτὸς ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι βέβαια ὁ Θεός, ὁ διὰ τῶν προφητῶν φανερὰ κηρυττόμενος1.
Ἂς δοῦμε, ὅμως, τὴν αἰτία τοῦ θείου Βαπτίσματος:
Πόσο ζωντανὰ οἱ Ἅγιοι ἔνοιωθαν τὸν Κύριο!
Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κρονστάνδης*
Πόσο ζωντανὰ οἱ Ἅγιοι ἔνοιωθαν τὸν Κύριο!
Στέκονταν καὶ προσεύχονταν μπροστά του μὲ φόβο
καὶ τρόμο, ἀλλὰ ἐπίσης μὲ ἀγάπη καὶ ἐλπίδα. Ἦσαν βέβαιοι ὅτι ὁ Θεὸς ἄκουε τὰ λόγια τους, ἔβλεπε τοὺς
λογισμούς τους, ἀνταποκρινόταν στοὺς πόθους τῆς καρδιᾶς τους.
*
Ἀπὸ τὸ θαυμάσιο βιβλίο «Ἡ ἐν Χριστῷ ζωή μου», (60) σελ. 43.
Πρόσθες βῆμα!
Μιὰ Σπαρτιάτισσα τὴν ὥρα ποὺ ἔφευγε ὁ
γυιός της στὸν πόλεμο, τοῦ ἔδωσε τὸ σπαθί του καὶ κεῖνος παραπονέθηκε πὼς εἶναι
κοντό.
Ἡ ἀπάντηση τῆς γενναίας μητέρας:
«Πρόσθες βῆμα».
Δηλαδή, κάνε ἕνα βῆμα πιὸ κοντὰ στὸν
ἐχθρό.
Ἡ καινούργια χρονιὰ ποὺ μᾶς δόθηκε σὰν δῶρο ἀπὸ τὸν Θεὸ εἶναι πρόσκληση σὲ ἀγῶνες, σὲ μάχες, σὲ πάλη, σὲ ἐπανάσταση, σὲ πολέμους μὲ τὸν ἐχθρό μας ποὺ λέγεται “ἑαυτός μας”.
Ὁ ἅγιος μάρτυς Γόρδιος
Ἑορτάζει τὴν γ΄ (3η) Ἰανουαρίου.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Καὶ τίς παρέλθῃ Γόρδιον τὸν ὁπλίτην,
Πρὸς φρικτὸν ὅπλον στερρὸν ἄνδρα τὸ ξίφος;
Τμηθεὶς ἀμφὶ τρίτῃ πέσε Γόρδιος ἐν κονίησιν.
Ὁ ἅγιος ἔνδοξος μάρτυς Γόρδιος ἦταν κατὰ τοὺς χρόνους Λικινίου τοῦ βασιλιᾶ, ἐν ἔτει τιδ΄ (314), καταγόμενος ἀπὸ τὴν Καισάρεια τῆς Καππαδοκίας, στρατηγὸς καὶ πρῶτος ἐπὶ ἑκατὸ στρατιῶτες. Τοῦτος λοιπόν, μὴ ὑποφέροντας νὰ βλέπει τὴν παρρησία τῶν ἀσεβῶν ἑλλήνων (εἰδωλολατρῶν) καὶ ν’ ἀκούει τὶς βλασφημίες, ὅσες ἔλεγαν κατὰ τοῦ Χριστοῦ, ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὴν πόλη κι ἀφοῦ ἀναχώρησε στὰ βουνὰ βρισκόταν μὲ τὰ θηρία καὶ τ’ ἄλογα ζῶα.
Γιατί καίω τόσα κεριὰ καὶ καντήλια μπροστὰ στὶς ἱερὲς εἰκόνες…
Ἀπὸ τὸν βίο τοῦ ὁσίου Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ*
Τὴν ὥρα ποὺ προσευχόταν ὑπὲρ τῶν ζώντων καὶ τῶν κεκοιμημένων ἄναβε κεριὰ μπροστὰ στὰ εἰκονίσματα τοῦ κελλιοῦ του. Γιὰ τὴ σημασία τῆς πράξεως αὐτῆς εἶχε μιλήσει σὲ σχετικὴ συζήτησι μὲ τὸν Νικόλαο Α. Μοτοβίλωφ τὸν Νοέμβριο τοῦ 1831.
«Στὸ κελλὶ τοῦ στάρετς, διηγεῖται ὁ Μοτοβίλωφ, εἶδα πολλὰ καντήλια καὶ πολὺ περισσότερα κεριά, μικρὰ καὶ μεγάλα σὲ διάφορες γωνίες. Αὐτά, καθὼς καὶ τὸ λάδι τὰ ἔφερναν στὸν ὅσιο οἱ ἐπισκέπτες. Κάποτε ἄφηναν καὶ χρήματα γιὰ τὴν ἀγορά τους. Ἐκεῖνος ὅμως δὲν τὰ δεχόταν πάντοτε. Ἀπὸ τὴν μακρόχρονη τῆξι τῶν κεριῶν εἶχαν σχηματισθῆ κέρινοι λοφίσκοι. Ἀναρωτήθηκα γιατί ὁ πατὴρ Σεραφεὶμ ἀνάβει μέσα στὸ κελλὶ τόσα κεριὰ καὶ καντήλια, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ δημιουργῆται ἀνυπόφορη ζέστη.
Τότε ἐκεῖνος, ἀπαντῶντας στοὺς λογισμούς μου, εἶπε:
«Τί στενὸς ὁ δρόμος!»
Ἁγίου
Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου*
Εἶναι
μεγάλος ὁ βυθὸς τῆς κακίας, μεγάλοι οἱ κρημνοί, ποὺ σκοτάδι ὑπάρχει κάτω. Ἂς
προσέξουμε τὸν στενὸ δρόμο, ἂς βαδίζουμε μὲ φόβο καὶ τρόμο. Κανένας, ὅταν
βαδίζει τέτοιο δρόμο, δὲν παραδίνεται στὸ γέλιο, οὔτε πιέζεται ἀπὸ τὴν μέθη,
ἀλλὰ βαδίζει αὐτὸν τὸν δρόμο μὲ προσοχὴ καὶ νηστεία. Κανένας, ὅταν βαδίζει
τέτοιο δρόμο, δὲν φέρει ἐπάνω του κάτι τὸ περιττό, γιατὶ ὅταν εἶναι ἐλαφρὰ
ζωσμένος, θὰ μπορέσει νὰ τὸν διατρέξει. Κανένας δὲν δένει μαζὶ τὰ πόδια του,
ἀλλὰ τὰ ἀφήνει χαλαρά.
Ἐμεῖς, ὅμως, δένοντας τοὺς ἑαυτούς μας μὲ ἄπειρες φροντίδες καὶ φέροντας μαζί μας ἄπειρα βιωτικὰ φορτία, γελώντας καὶ παραδιδόμενοι στὰ πάθη, πῶς περιμένουμε νὰ βαδίζουμε τὸν στενὸ δρόμο; Δὲν εἶπε ἁπλῶς, ὅτι εἶναι στενός, ἀλλὰ μὲ θαυμασμό· «τί στενὸς ὁ δρόμος!» δηλαδή, ὑπερβολικὰ στενός. Καί «Εἶναι γεμᾶτος δυσκολίες», λέγει ὁ Χριστός, «ὁ δρόμος ποὺ φέρει στὴν ζωή». Καὶ καλὰ εἶπε ὅτι εἶναι στενὸς ὁ δρόμος. Γιατὶ ὅταν ὀφείλουμε νὰ δίνουμε λογαριασμὸ γιὰ τὰ λόγια καὶ τὶς σκέψεις καὶ τὶς πράξεις μας καὶ γιὰ ὅλα, εἶναι πραγματικὰ στενός.