Οἱ ἅγιοι Ἀθανάσιος καὶ Κύριλλος ἀρχιεπίσκοποι Ἀλεξανδρείας
Ἑορτάζουν τὴν ιη΄ (18η) Ἰανουαρίου.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Εἰς τὸν Ἀθανάσιον.
Ἀθανάσιον καὶ θανόντα ζῆν λέγω,
Οἱ γὰρ δίκαιοι ζῶσι καὶ τεθνηκότες.
Εἰς τὴν φυγὴν Κυρίλλου.
Φυγῆς Κυρίλλου σήμερον μνήμην ἄγει,
Ἀλλ’ οὐ τελευτῆς τῆς ἀειμνήστου κτίσις1.
Τάρχυσαν ὀγδοάτῃ δεκάτῃ νέκυν Ἀθανασίου.
Ἀπὸ τοὺς δύο τούτους πατέρες μας ὁ μὲν ἅγιος Ἀθανάσιος ἦταν κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου, ἐν ἔτει τιη΄ (318), καὶ βρέθηκε παρὼν στὴν πρώτη οἰκουμενικὴ σύνοδο ποὺ ἔγινε στὴν Νίκαια τὸ ἔτος τκε΄ (325), –ὄντας Διάκονος κι ἔχοντας τὸν τόπο τοῦ τότε ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας Ἀλεξάνδρου–, ὅπου κατήσχυνε τὸν δυσσεβῆ Ἄρειο μὲ λόγια σοφίας καὶ μὲ ἀποδείξεις τῶν θείων Γραφῶν. Ὅταν δὲ ὁ μακάριος Ἀλέξανδρος ἐκοιμήθη, τότε ἔγινε ἀρχιεπίσκοπος τῆς Ἀλεξανδρείας καί, ἐπειδὴ ὁ Κωνστάντιος ὁ γυιὸς τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου ἦταν Ἀρειανός, γι’ αὐτὸ καὶ ἐξόρισε τὸν μέγα τοῦτον Ἀθανάσιο σὲ διαφόρους τόπους. Κι ἀφοῦ καρτέρησε (ὑπέμεινε) ὁ μακάριος τοὺς διωγμοὺς σαράντα χρόνους, ὕστερα ἐξεδήμησε πρὸς Κύριον.
Ὁ δὲ ἅγιος Κύριλλος ἦταν ἐπὶ τῆς βασιλείας Θεοδοσίου τοῦ μικροῦ, ἐν ἔτει υιε΄ (415), ὄντας ἀνεψιὸς τοῦ ἀρχιεπισκόπου Θεοφίλου ἔγινε καὶ διάδοχος τοῦ θρόνου αὐτοῦ. Τοῦτος ὑπῆρξε ἔξαρχος καὶ προστάτης τῆς ἐν Ἐφέσῳ ἁγίας καὶ οἰκουμενικῆς τρίτης συνόδου, ποὺ συγκροτήθηκε τὸ ἔτος υλα΄ (431), καὶ καθεῖλε τὸν δυσσεβῆ Νεστόριο, ὁ ὁποῖος ἐδογμάτισε πολλὰ βλάσφημα κατὰ τῆς ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου. Κι ἀφοῦ ὁ ἅγιος τοῦτος Κύριλλος διέλαμψε μὲ πολλὰ κατορθώματα καὶ ἀρετές, ἔπειτα ἐξεδήμησε πρὸς Κύριον.
Ταῖς Αὐτῶν ἁγίαις πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.
* «Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν» τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τόμ. 3ος, σελ. 89, 90. (Μικρὴ φραστικὴ διασκευή, ὑπὸ ἱερομ. Ν. ἁγιορείτου).
1. Σημειώνουμε ἐδῶ, ὅτι ἡ κυρία μνήμη τῆς τελευτῆς τοῦ ἁγίου Κυρίλλου δὲν εἶναι σήμερα, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐνάτη τοῦ μηνὸς Ἰουνίου. Σήμερα δὲ εἶναι μόνον ἡ μνήμη τῆς φυγῆς τοῦ ἁγίου, ὅπως φανερώνει τοῦτο τὸ δίστιχο, δηλαδὴ τῆς ἀναβάσεώς του ἴσως ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια στὴν Ἔφεσο, διότι κρίθηκε αὐτὴ ἡ φυγὴ τοῦ ἁγίου ἄξια ἑορτῆς, ἐπειδὴ στάθηκε αἰτία πολλῶν ἀγαθῶν στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Καθότι δι’ αὐτῆς συγκροτήθηκε ἡ ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ τρίτη Σύνοδος, ἐξοστρακίσθηκε ἡ βλάσφημη αἵρεση τοῦ Νεστορίου καὶ κηρύχθηκε ἡ Ὀρθοδοξία τῆς πίστεως στὴν οἰκουμένη.