Τὸ Εὐχέλαιο
Τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιμανδρίτου Γαβριήλ,
Προηγουμένου Ἱ. Μ. Διονυσίου Ἁγίου Ὄρους*
Εἶναι καὶ αὐτὸ προαιρετικὸ μυστήριο δοσμένο ἐκ Θεοῦ πρὸς τοὺς πάσχοντες γιὰ ἴαση ψυχῆς καὶ σώματος. Διενεργεῖται στὶς ἐκκλησίες, στὰ νοσοκομεῖα καὶ στοὺς οἴκους ὑπὸ ἱερέων καὶ χρίεται δι’ αὐτοῦ ὁ ἀσθενὴς καὶ οἱ παρευρεθέντες διὰ τοῦ καθαγιασθέντος ἐλαίου ὑπὸ τῶν τελετουργῶν ἱερέων. Ἡ τέλεση τοῦ μυστηρίου τούτου ἀναφέρεται στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ὡς ὑλικὸ διὰ τοῦ ὁποίου χρίονταν οἱ βασιλεῖς, ἐξ οὗ καὶ ἐκαλοῦντο «Χριστοὶ Κυρίου», καὶ στὸ Ψαλτήριο λέγει ὁ Θεός: «Εὗρον Δαβίδ τὸν δοῦλον μου, ἐν ἐλαίῳ ἁγίῳ μου ἔχρισα αὐτόν».
Τὴν χρίση δὲ πρὸς ἴαση μεταχειρίσθηκε καὶ ὁ Σωτῆρας μας γιὰ ἴαση τοῦ ἐκ γενετῆς τυφλοῦ «πτύσας χαμαί, πηλὸν ἐποίησε καὶ δι’ αὐτοῦ, ἐπέχρισε τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ τυφλοῦ». Ὄχι διότι εἶχε ἀνάγκη τῆς συμβολῆς τοῦ πηλοῦ, ἀλλὰ γιὰ νὰ δείξει σὲ μᾶς ὅτι πρέπει νὰ μεταχειριζώμεθα καὶ τὴν χρήση τῶν φαρμάκων. Ὁ δὲ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος, παραστατικώτατα λέγει στὴν καθολικὴ ἐπιστολή του, ὅτι πρέπει στοὺς ἀσθενοῦντες νὰ γίνεται χρήση ἁγιασμένου ὑπὸ ἱερέων ἐλαίου καὶ οἱ εὐχὲς αὐτῶν καὶ ἡ πίστη τῶν τελούντων τὸ μυστήριο θὰ σώσει τὸν ἀσθενῆ σωματικῶς καὶ θὰ τοῦ συγχωρήσει τὶς ἁμαρτίες ποὺ σὰν ἄνθρωπος ἔκαμε. «Ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν, λέγει, προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς Ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ’ αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ, καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσῃ τὸν κάμνοντα καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος, κἄν ἁμαρτίας ἦ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῶ.»
Στὸ Ἅγιον Ὄρος τὸ Εὐχέλαιο γίνεται, ὅπως εἶναι διατυπωμένο στὸ μέγα Εὐχολόγιο, ἤτοι ἑπτὰ φορὲς ἡ μικρὴ εὐχὴ τῆς εὐλογήσεως τοῦ ἐλαίου, ἑπτὰ ἀπόστολοι, ἑπτὰ εὐαγγέλια καὶ οἱ μεγάλες εὐχές. Στὸ τέλος τὸ χρῖσμα γίνεται ὑφ’ ὅλων τῶν συμμετασχόντων ἱερέων, καὶ γίνεται μὲ χρίση τετραμερῆ στὸ πρόσωπο καὶ διμερῆ σὲ ἀμφότερα τὰ χέρια, ἤτοι στὴν παλάμη καὶ ὄπισθεν.
Κατὰ τὴν χρίση ὁ ἱερεὺς ἀρχίζει «Πάτερ ἅγιε, ἰατρὲ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ὑμῶν, ἴασε τὸν δοῦλον σου (δεῖνα) ἐκ τῆς συνεχούσης αὐτὸν σωματικῆς καὶ ψυχικῆς ἀσθενείας». Ἐπιχρίει δὲ πρῶτα στὸ μέτωπο σταυροειδῶς λέγοντας «πρεσβείαις τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας», ἔπειτα στὴν κάτω σιαγόνα, «Δυνάμει τοῦ Τιμίου καὶ ζωοποιοῦ Σταυροῦ», στὴν δεξιὰ παρειὰ (μάγουλο) «τοῦ Τιμίου ἐνδόξου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου», στὴν ἀριστερὴ «Τῶν ἁγίων ἐνδόξων καὶ πανεφήμων Ἀποστόλων», καὶ στὴν δεξιὰ παλάμη «Τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου», στὸ ὄπισθεν αὐτῆς, τὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου, τὸ ὁποῖο φέρει ὁ χριόμενος, ἢ ἂν εἶναι ἑλληνικό, «Τῶν ἁγίων Ἀναργύρων», στὴν ἀριστερὴ παλάμη «Τῶν ἁγίων καὶ ἐνδόξων καὶ καλλινίκων μαρτύρων» καὶ ὄπισθεν αὐτῆς «Τῶν Ὁσίων καὶ θεοφόρων Πατέρων ἡμῶν καὶ πάντων τῶν ἁγίων», καὶ μετὰ προτείνει στὸν χριόμενο τὴν δεξιά του, ὅπως εἶναι μὲ τὴν χριαλίδα, γιὰ νὰ τὴν ἀσπασθεῖ ὁ χριόμενος. Στὸν κόσμο, ὅταν γίνεται γενικὸ ἐπ’ ἐκκλησίας εὐχέλαιο, καὶ εἶναι ἑκατοντάδες οἱ μέλλοντες νὰ χρισθοῦν, ἀρκεῖ τὸ χρῖσμα μόνο στὸ μέτωπο σταυροειδῶς, ἐπιλεγομένου τοῦ «Πάτερ ἅγιε, ἰατρὲ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν ἴασε τὸν δοῦλον σου ἢ τὴν δούλη σου (δεῖνα) ἐκ τῆς συνεχούσης σωματικῆς καὶ ψυχικῆς ἀσθενείας, πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου καὶ πάντων τῶν ἁγίων Σου».
Μετὰ τὴν ἀπόλυση, ἡ ἑπτάφωτη κανδήλα μὲ τὸ ἅγιο ἔλαιο, τηρεῖται καθ’ ὅλη τὴν ἡμέρα σὲ ἀσφαλὲς μέρος τῆς Ἐκκλησίας, ἴσως προσέλθουν καὶ ἄλλοι κατὰ τὸν ἑσπερινό, γιὰ νὰ χρισθοῦν καὶ αὐτοὶ ὑπὸ τοῦ ἐφημερεύοντος καὶ μετὰ χύνεται στὸ χωνευτήριο. Ὅταν τοῦτο γίνεται σὲ οἶκο ἀσθενοῦς, εὐπρεπίζεται ἀπὸ τοὺς οἰκείους τραπέζι, γιὰ νὰ τεθεῖ τὸ ἅγιο Εὐαγγέλιο, δίπλα σὲ αὐτὸ ἡ ἀναμμένη μονόφωτη κανδήλα, τὸ μικρὸ θυμιατό, κόκοι θυμιάματος, πινάκιο (πιάτο) μὲ ἀλεύρι, γιὰ νὰ μπηχθοῦν σὲ αὐτὸ τρία ἀναμμένα κεριά, τὸ χαρτὶ τῶν ὀνομάτων ἀσθενοῦς καὶ οἰκείων καὶ κηροδοσία σὲ ὅλους τοὺς παρευρισκομένους καὶ στοὺς τελοῦντες τὸ μυστήριο ἱερεῖς.
Ἐὰν εἶναι μόνο ἕνας ἱερεύς, ὅπως στὰ χωριά, λέγει κατ’ οἰκονομίαν μόνο τρία εὐαγγέλια καὶ τρεῖς εὐχές, καὶ στὴν χρίση ἀρχίζει ἀπὸ τοῦ ἀσθενοῦς.
Διὰ τὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου πρέπει νὰ γίνεται νωρὶς τοῦτο καὶ ἔπειτα ἡ προσφυγὴ στοὺς ἰατροὺς καὶ φάρμακα, οἱ δὲ οἰκεῖοι τοῦ ἀσθενοῦς, φίλοι κ.λ.π. πρέπει καὶ αὐτοὶ μὲ πίστη καὶ εὐλάβεια νὰ εὔχονται ὑπὲρ τοῦ ἀσθενοῦς, διότι λέγει ὁ Ἀπόστολος «πολλὰ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη». Δέονται οἱ δίκαιοι (ἱερεῖς), ἀλλὰ πρέπει νὰ εὔχονται καὶ οἱ παριστάμενοι. Εἶπα ἀνωτέρω ὅτι εἶναι σωστὸ νὰ γίνεται νωρὶς τὸ εὐχέλαιο καὶ ὄχι τελευταίως ὡς κάτι τὸ πάρεργο.
Ἐπ’ αὐτοῦ θὰ ἀναφέρω σχετικὸ γεγονός, τοῦ ὁποίου παρέστην μάρτυς πρὸ πολλῶν ἐτῶν.
Ἤμουν σὲ ἀποστολὴ τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος στὴν Ἀθήνα μετὰ τοῦ ἀειμνήστου Ἡγουμένου τῆς μονῆς Ἁγ. Παύλου. Μέναμε σὲ ξενοδοχεῖο συγγενοῦς μου καὶ συνάμα βουλευτοῦ Ἀθηνῶν τότε. Ζητήσαμε νὰ τὸν δοῦμε, γιὰ νὰ ζητήσουμε καὶ τὴν συμπαράστασή του στὰ ζητήματά μας, ἀλλὰ μᾶς εἶπαν οἱ ὑπάλληλοί του, ὅτι οἰκουρεῖ1, καθότι ἀσθενεῖ βαριὰ ὁ μονογενὴς γυιός του (Γυμνασιόπαιδο).
Μεταβήκαμε καὶ οἱ δύο γιὰ ἐπίσκεψη σὲ προάστειο τῶν Ἀθηνῶν, ἀλλὰ βρεθήκαμε ἐν μέσῳ κλαυθμῶν καὶ ὀδυρμῶν. Ὁ νέος βρισκόταν σὲ ἀφασία καὶ οἱ ἰατροί, ἀφοῦ ἔχασαν πᾶσαν ἐλπίδα, εἶχαν ἀποχωρήσει. Στὴν πληροφορία αὐτὴ ὁ μακαρίτης Σεραφεὶμ ὡς Ἑπτανήσιος, λέγει πρὸς τοὺς γονεῖς τοῦ νέου· Νὰ ἀνοίξετε τὸν ἅγιο Σπυρίδωνα, εἶναι ὁ καλλίτερος ἰατρὸς στὴν περίσταση. Καὶ σὲ ἐρώτηση τοῦ πατέρα, πῶς θὰ γίνει τοῦ εἶπε «νὰ τηλεγραφήσετε νὰ ἀνοιχθεῖ ἡ λάρνακα τοῦ ἁγίου καὶ νὰ γίνει παράκληση, ἐπ’ ὀνόματι τοῦ παιδιοῦ. Ἐν καιρῷ δὲ στέλνετε καὶ ὅ,τι προαιρεῖσθε γιὰ τὴν Ἐκκλησία τοῦ ἁγίου». Μάλιστα, εἶπε ὁ πατέρας, θὰ τὸ κάμωμε.
Τὴν στιγμὴ αὐτή, ποὺ εἶπε ὁ πατέρας «μάλιστα θὰ τὸ κάμωμε», ὅλως παραδόξως ὁ μικρός, ὁ ἀπὸ ὥρας τελῶν σὲ ἀφασία, ἄνοιξε τὰ μάτια του καὶ βλέποντας πρὸς τὸν πατέρα του τοῦ εἶπε, «εἶναι ἀργὰ πλέον μπαμπᾶ, μὴ κάνετε τίποτε» καὶ ἐξέπνευσε.
Ἤδη οἱ γονεῖς του εἶναι καὶ αὐτοὶ στοὺς νεκρούς, ὡς ἐκ τούτου μοῦ ἐπιτρέπεται μία ἀκριτομύθια πρὸς φρονηματισμὸ τῶν ἀναγνωστῶν μου.
Ὁ ἐν λόγῳ πατέρας του πλούσιος καὶ πλεονέκτης καὶ ἀπὸ θρησκευτικῆς ἀπόψεως θνητόψυχος2, ἐπέβαλε ὅπως ἔμαθα θετικῶς, τρεῖς ἐκτρώσεις στὴν καλὴ σύζυγό του, πρώην δασκάλα, ἀρκεσθεὶς στὸν γυιό του αὐτὸν καὶ τὴν πρωτότοκη κόρη τους, καὶ τοῦτο γιὰ νὰ μὴ διχασθεῖ ἡ ἀκίνητη περιουσία του καὶ οἱ προσοδοφόρες ἐπιχειρήσεις του.
Γι’ αὐτὸ πιστεύω ὅτι ἡ ἀπρόοπτη βεβαίωση τοῦ ψυχορραγοῦντος ἢ μᾶλλον νεκρεγερθέντος γυιοῦ ἦταν ὑπόδειξη πρὸς τὸν πατέρα, ὅτι ἐκεῖνος ἦταν ἡ αἰτία τοῦ θανάτου του καὶ διότι φόνευσε ἀθώους ἀδελφούς του διὰ τῶν ἐκτρώσεων καὶ οὐδέποτε θρησκεύθηκε.
Διὰ τοῦτο νὰ μὴ ἀποροῦμε, διότι δὲν εἰσακούεται ἡ δέησή μας, εἴτε δι’ εὐχελαίου, εἴτε διὰ λειτουργιῶν καὶ παρακλήσεων, διότι φταίμε, διότι εἶναι τιμωρία γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας.
Ὅπως «ἁμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα», ὅπως ἐν προκειμένῳ, ἔτσι καὶ ἁμαρτίες τέκνων παιδεύουν γονεῖς, ὅπως συνέβη στὸν Ἠλί, κριτὴ τῶν Ἑβραίων. Διὰ τοῦτο πρέπει νὰ προσέχουμε ἀμφότεροι τὶς πράξεις μας, ἔχοντας πάντοτε πρὸ ὀφθαλμῶν ὅτι «ἡ ἁμαρτία γεννᾷ τὸν θάνατον».
Ὅταν ἔχουμε ἀσθενῆ προσφιλὲς πρόσωπο, πρέπει νὰ κάνουμε χρήση καὶ τῶν δύο ἐπιβαλλομένων θεραπευτικῶν μέσων, τῆς θείας ἐπικλήσεως καὶ βοηθείας πρωτίστως, διὰ τῶν ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας ὁρισμένων τελετῶν, εὐχῶν, παρακλήσεων, εὐχελαίου καὶ ἔπειτα, ὡς ἀνωτέρω εἶπα καὶ τῶν ἰατρικῶν μέσων φαρμάκων, «καὶ τοῦτο, εἶπεν ὁ Κύριος ἔδει ποιῆσαι κακεῖνο μὴ ἀφιέναι».
* «Ὁδηγὸς Πνευματικοῦ καὶ Ἐξομολογουμένου», ἐκδόσεις “ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΤΥΠΟΥ”, Ἀθῆναι 1997, σελ. 154-158. (Οἱ φραστικὲς παρεμβάσεις, τὰ ἔντονα στοιχεῖα καὶ οἱ ὑποσημειώσεις, ὑπὸ ἱερομ. Ν.)
1. οἰκουρεῖ: αὐτὸς ποὺ μένει στὸ σπίτι, δὲν βγαίνει ἀπὸ τὸ σπίτι (λόγῳ ἀσθενείας).
2. θνητόψυχος: αὐτὸς ποὺ πιστεύει ὅτι ἡ ψυχὴ εἶναι θνητή.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ 20/4/2022