Ταπείνωση - Δόξα

Ταπείνωση - Δόξα

 

Τοῦ μακαριστοῦ

Ἀρχιμ. Ἰωὴλ Γιαννακοπούλου*

 

   Ἔχουμε δύο μεγάλους φίλους: τὸν Πρόδρομο καὶ τὸν Χριστό. Οἱ δύο τοῦτοι φίλοι κατὰ τὴν ὥρα τοῦ βαπτίσματος τοῦ Κυρίου ταπεινώνονται καὶ δοξάζονται. Ἂς δοῦμε τὴν ταπείνωση καὶ τὴν δόξα αὐτῶν καὶ τὴ δική μας.

 

π. Ἰωὴλ Γιαννακόπουλος

   1) Ταπείνωση: Ὁ Κύριος ταπεινώνεται.

   Πρῶτον: Ὁ Χριστὸς εἶναι μεγαλύτερος τοῦ Προδρόμου ὡς Θεὸς καὶ ὅμως μεταβαίνει Αὐτὸς στὸν Πρόδρομο καὶ δὲν διατάζει τὸν Πρόδρομο νὰ πάει σ’ αὐτόν.

   Δεύτερον: Ὁ Χριστός, ὅταν ἔφτασε στὸν Πρόδρομο, ἄκουσε ἀπ’ αὐτὸν πολλὰ ἐπαινετικὰ λόγια. Ὀνομάζει δηλαδὴ ὁ Πρόδρομος τὸν ἑαυτό του ἀνάξιο νὰ κρατήσει τὰ ὑποδήματα τοῦ Ἰησοῦ. Ἡ ταπείνωση τοῦ Χριστοῦ δὲν λυγίζει διὰ τῶν ἐπαινετικῶν αὐτῶν λόγων, ἀλλὰ λέγει στὸν Ἰωάννη «ἄφες ἄρτι»¹ ἄφησέ τα αὐτά.

   Τρίτον: Ὁ Χριστὸς προχωρεῖ ἀκόμη περισσότερο στὴν ταπείνωση. Γυμνώνεται καὶ εἰσέρχεται στὰ ὕδατα. Τόσο ἡ γύμνωσή Του πρὶν εἰσέλθει στὸ νερό, ὅσο καὶ ἡ κάλυψή Του, ἡ ἀφάνειά Του ἀπὸ τὰ ὕδατα εἶναι δύο μορφὲς τῆς ταπεινώσεώς του.

   Τέταρτον: Ὁ Χριστὸς δέχεται ἀπὸ ταπείνωση νὰ θέσει ὁ Πρόδρομος τὰ χέρια του, τὰ ὁποῖα ἦσαν ἀνάξια νὰ ἀγγίξουν τὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ, στὴν κεφαλή Του. Ὁποία ταπείνωση τοῦ Ἰησοῦ! Ἀλλὰ τὸ κορύφωμα τοῦ Ἰησοῦ βαπτιζομένου εἶναι, ὅτι βαπτιζόμενος μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους ἁμαρτωλοὺς ἀνθρώπους δίδει τὴν ἐντύπωση στὸ πλῆθος, ὅτι εἶναι κι Αὐτὸς κοινὸς θνητὸς κάποιος ἁμαρτωλός. Ὁ Ἀναμάρτητος ἐμφανίζεται ὡς ἁμαρτωλός!

   Καὶ ὁ Πρόδρομος ταπεινώνεται: Μέχρι τῆς ἐποχῆς, κατὰ τὴν ὁποία βαπτίζεται ὁ Ἰησοῦς, ἦταν γνωστὸς μόνο ὁ Πρόδρομος κι ἄγνωστος ὁ Χριστός. Ὁ Πρόδρομος δὲν ὑπερηφανεύθηκε ἀπὸ τὶς λαϊκὲς ἐκδηλώσεις, ἀλλὰ ὅταν ὁ Χριστὸς θέλησε νὰ βαπτισθεῖ, ὁ Πρόδρομος ἐμπόδιζε Αὐτὸν λέγοντας: «Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι»². Ἰδοὺ ἡ πρώτη ταπείνωση. Ὅταν ὅμως ὁ Κύριος ἐπιμένει νὰ βαπτισθεῖ, ὁ Πρόδρομος ὑποχωρεῖ, ἐνδίδει. Πρῶτα δηλαδὴ ὁ Πρόδρομος ὑποβάλλει εὐλαβῶς τὴ γνώμη του κ’ ἔπειτα, ὅταν ἐπιμένει ὁ ἀνώτερός του, ὁ Χριστός, ἐκεῖνος ὑπακούει. Ἐὰν δὲν ὑπάκουε, ἡ ταπεινοφροσύνη του θὰ ἦταν καμουφλαρισμένος ἐγωϊσμός. Ἰδοὺ ἡ ταπείνωση τοῦ Προδρόμου!

 

   2) Δόξα: Ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ. Διὰ τοῦ βαπτίσματος καὶ τῆς ταπεινώσεώς Του γίνεται γνωστὸς σὲ ὅλον τὸν κόσμο. Ταπεινώνεται ὁ Χριστὸς ἐνώπιον τοῦ Προδρόμου; Ὑψώνει ὁ Πρόδρομος τὸν Χριστὸ ἐνώπιόν του καὶ ἐνώπιον τοῦ κόσμου. Ταπεινώνεται ὁ Χριστὸς εἰσερχόμενος στὸ ὕδωρ καὶ γυμνούμενος; Ὑψώνεται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, διότι Τοῦτο κατῆλθε ἐν εἴδει περιστερᾶς καὶ κάθησε ἐπ’ Αὐτόν. Ταπεινώνεται ὁ Χριστὸς ἐνώπιον τοῦ κόσμου, ἐμφανιζόμενος ὡς κοινὸς θνητός; Ὑψώνεται ἀπὸ τὸν Θεὸ ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, διότι πρὸς χάριν Του ἄνοιξαν οἱ οὐρανοὶ καὶ ἀκούσθηκε ἡ φωνὴ τοῦ Πατρὸς «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα»³. Ἰδοὺ ἡ δόξα τοῦ Χριστοῦ!

   Ἀλλὰ καὶ ὁ Πρόδρομος δοξάζεται, διότι τὰ χέρια του, τὰ ὁποῖα θεωροῦσε ἀνάξια νὰ ἀγγίξουν τὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ, ἄγγιξαν τὴν κεφαλή Του. Ὁ Πρόδρομος ἄκουσε τὴ φωνὴ τοῦ οὐρανοῦ καὶ εἶδε τὴν περιστερά.

   Ἑπομένως ὁ Χριστὸς ταπεινώνεται κατὰ τὴν γέννηση, διότι γεννήθηκε στὴ φάτνη, δοξάζεται ὅμως ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους. Ταπεινώνεται στὸν Σταυρό, ἀλλὰ δοξάζεται διὰ τῆς Ἀναστάσεώς Του. Ταπεινώνεται στὸ βάπτισμα καὶ δοξάζεται σὲ αὐτό. Ἑπομένως ταπείνωση καὶ δόξα εἶναι ὁ δρόμος τοῦ Χριστοῦ!

 

   3) ΕΜΕΙΣ; Ἂς δοῦμε: Βαδίζεις καὶ καθ’ ὁδὸν συναντᾶς τὸν ἐχθρό σου, μὲ τὸν ὁποῖο ἔχεις διάθεση νὰ συμφιλιωθεῖς ἢ τὸν φίλο σου, τὸν ὁποῖο θέλεις νὰ χαιρετίσεις. Λέγεις ὅμως μέσα σου: αὐτὸς πρέπει νὰ κοιτάξει πρῶτος, νὰ μοῦ μιλήσει πρῶτος, νὰ βαδίσει πρὸς ἐμένα πρῶτος, διότι ἐγὼ εἶμαι κοινωνικὰ ἀνώτερος ἀπ’ ἐκεῖνον, μεγαλύτερος στὴν ἡλικία, καλύτερος. Ἁμαρτωλέ, ἀφοῦ ὁ χαιρετισμὸς εἶναι καλός, γιατί ἐσὺ δὲν κάμεις ἀρχὴ τοῦ καλοῦ; Ὁ Χριστὸς καταδέχτηκε νὰ πάει Αὐτὸς πρῶτος στὸν Πρόδρομο ἀπὸ τὴ Ναζαρέτ, καὶ σὺ δὲν καταδέχεσαι νὰ κάμεις δυὸ βήματα πρῶτος γιὰ νὰ χαιρετίσεις τὸν φίλο σου; Ὁ Πρόδρομος δὲν κολακεύθηκε ἀπὸ τὴ τιμή, ποὺ τοῦ ἔκαμε ὁ Χριστὸς νὰ βαπτισθεῖ ἀπ’ αὐτὸν καὶ κατ’ ἀρχὰς Τὸν ἐμπόδιζε. Ἐσὺ πόσες φορὲς κατάπιες λουκουμάκια κολακείας, ποὺ σοῦ ἀπηύθυναν ἄνθρωποι, τῶν ὁποίων οἱ κρίσεις καὶ οἱ διαθέσεις δὲν εἶναι πάντοτε ἀσφαλεῖς! Σοῦ ἀπέδωσαν ἀρετές, τὶς ὁποῖες δὲν ἔχεις καὶ σὺ λιγόθηκες ἀπ’ τὴ γλυκάδα καὶ τὸ ψυχικὸ αὐτὸ γαργατίλημα τῆς κολακείας καὶ δὲν διαμαρτυρήθηκες. Ἄφησες τὸν ἄλλο νὰ πιστεύει ψευδῆ γιὰ σένα. Εἶσαι ἔνοχος. Ξέρεις νὰ διαμαρτύρεσαι μόνον, ὅταν συκοφαντεῖσαι, ὄχι ὅμως καὶ ὅταν κολακεύεσαι. Δικαίωμά σου εἶναι τὸ πρῶτο, καθῆκον σου ὅμως εἶναι τὸ δεύτερο. Πόσες φορὲς ἡ ταπεινοφροσύνη σου δὲν εἶναι καμουφλαρισμένος ἐγωϊσμός, διότι ἡ ἰσχυρογνωμοσύνη σου, ἡ μὴ ὑπακοή σου σὲ ἀνθρώπους τοὺς ὁποίους θεωρεῖς ἀνωτέρους σου, εἶναι δεῖγμα τοῦ καμουφλαρισμένου ἐγωϊσμοῦ.

   Ὁ Χριστὸς κατὰ τὸ βάπτισμα ἔδειξε τὴν ταπείνωσή του. Βαπτίζεις καὶ σὺ τὸ παιδί σου. Καλεῖς πολλοὺς ἀναδόχους, θέτεις πολλὰ ὀνόματα, καλεῖς ὡς κουμπάρους σου ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν θέσεις κοινωνικές, ἔστω κι ἂν δὲν πιστεύουν στὸ «Πιστεύω», τὸ ὁποῖο θὰ ἀπαγγείλουν. Μερικοὶ δὲ συνδέονται διὰ τοῦ βαπτίσματος, γιὰ νὰ καλύψουν παράνομες σχέσεις τους. Εἶναι ταπείνωση αὐτή; Ὄχι! Ἔρχεται σ’ αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο; Γι’ αὐτοὺς δὲν ἀνοίγουν τὰ οὐράνια ἀλλὰ τὰ καταχθόνια. Δὲν ἐπικάθεται στὰ κεφάλια τους λευκὴ περιστερά, ἀλλὰ τὰ ὄρνια τ’ οὐρανοῦ. Οὔτε ἀκούγονται ἀπόφωνα τοῦ ἀπόκοσμου οὐρανίου Πατέρα, ἀλλὰ οἱ κρωγμοὶ τῶν κορακιῶν, ὁ ἔλεγχος τῆς συνειδήσεως.

   Ἐκτὸς αὐτῶν ἂς ἔλθουμε καὶ σ’ ἄλλα παραδείγματα τῆς ζωῆς μας. Εἶναι δύο φίλοι καὶ πρόκειται νὰ κάμουν ἕνα ἔργο τοῦ Θεοῦ. Περιμένει ὁ ἕνας τὸν ἄλλο νὰ μεταβεῖ στὴν οἰκία του, δικαιολογούμενος ὁ καθένας, ὅτι εἶναι μεγαλύτερος καὶ καλύτερος τοῦ ἄλλου. Ἂς δοῦν καὶ οἱ δυὸ τοῦτοι φίλοι, ὅτι ὁ Χριστός, ἂν καὶ μεγαλύτερος καὶ καλύτερος, πῆγε Αὐτὸς στὸν Πρόδρομο καὶ δὲν πῆγε ὁ Πρόδρομος πρὸς Αὐτόν. Ἐπισκέπτεσαι κάποιον φίλο σου καὶ γιὰ ὁρισμένα χαρίσματά σου ἐπαινεῖσαι ἀπ’ αὐτόν. Οἱ ἔπαινοι σὲ μεθοῦν. Ἔχεις τὴ δύναμη τῆς ταπεινώσεως νὰ πεῖς καὶ σὺ σ’ αὐτὸν τὸ «ἄφες ἄρτι» μεταφέροντας τὴ συζήτηση σὲ ἄλλο θέμα ἢ μήπως μεθυσμένος καὶ διαλυμένος ἀπὸ τοὺς ἐπαίνους αὐτούς, εὔχεσαι ἐνδόμυχα νὰ πεῖ κι ἄλλους ἐπαίνους ὁ φίλος σου, καὶ σὺ ἀναχωρῶντας ἀπὸ κεῖ ἐπαναλαμβάνεις ἐνώπιον τῶν ἄλλων τοὺς ἐπαίνους του; Ὁ Χριστὸς ἦταν ἀναμάρτητος καὶ φάνηκε ἁμαρτωλός. Πόσες φορὲς ἐσὺ ἐνῶ εἶσαι ἁμαρτωλὸς θέλεις νὰ καλύπτεις τὶς ἁμαρτίες σου διὰ τοῦ ψεύδους, ὄχι μόνο ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων τοῦ κόσμου ἀλλὰ καὶ ἐνώπιον τῶν φίλων σου, οἱ ὁποῖοι σὲ γνωρίζουν καὶ θὰ σὲ διορθώσουν, ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ σου, ὁ ὁποῖος θὰ σὲ συγχωρήσει καὶ θὰ σὲ συμβουλέψει; Ὄχι! Πρέπει νὰ ταπεινωθεῖς.

   Ἐκεῖ ποὺ θὰ ταπεινωθεῖς, ἐκεῖ θὰ ὑψωθεῖς. Καὶ συγκεκριμένα: Στὸν φίλο σου, στὸν ὁποῖο θὰ κάμεις τὸν μικρότερο γιὰ τὸ ἔργο τοῦ Θεοῦ, θὰ ὑψωθεῖς στὴ συνείδηση ἐκείνου καὶ δι’ αὐτοῦ στοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Ὅταν ταπεινωθεῖς στοὺς ἐπαίνους τῶν ἄλλων ἀποφεύγοντας τοὺς ἐπαίνους τούτους καὶ πάλι θὰ ὑψωθεῖς στὴ συνείδηση ἐκείνου. Ὅταν ταπεινωθεῖς, στὸν πραγματικό σου φίλο, θὰ ὑψωθεῖς καὶ ἐνώπιόν του, ταυτόχρονα δὲ καὶ θὰ διορθωθεῖς. Ὅταν ταπεινωθεῖς ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ σου, θὰ ὑψωθεῖς ἀπ’ τὸν Θεὸ ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων. Ἀλλὰ τί λέγω; Ὅπως ὁ Χριστὸς μετὰ τὴν πλήρη ταπείνωσή Του στὸ ὕδωρ τοῦ Ἰορδάνου εἶδε τοὺς οὐρανοὺς σχιζομένους καὶ τὴ φωνὴ τοῦ Θεοῦ ἐπ’ αὐτὸν λέγουσα «σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός», κατὰ παρόμοιο τρόπο βλέποντας καὶ ὁ Θεὸς τὴν δική σου ταπείνωση, θ’ ἀνοίξει τὰ οὐράνια καὶ θ’ ἀκούσεις τὴ φωνή Του «σὺ εἶ ὁ ἀγαπητός μου υἱός». Ἡ χαρὰ τὴν ὁποία θὰ αἰσθανθεῖς μὲ τὴν εὐτυχία, ποὺ θἄρθει ἀπ’ τὸν οὐρανὸ λόγῳ τῆς ταπεινώσεώς σου, θὰ εἶναι μεγαλύτερη ἀπὸ κάθε δόξα ἐπίγεια.

 

   Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα ταπεινώσεως καὶ δόξας εἶναι καὶ στὸν προχριστιανικὸ κόσμο τὸ ἑξῆς:

   Ὁ φιλόσοφος Πλάτων⁴ εἶχε μεταβεῖ κάποτε στὴν Ὀλυμπία, γιὰ νὰ παρακολουθήσει κάποιους ἀγῶνες. Ἐκεῖ γνωρίσθηκε μὲ κάποιους ἀνθρώπους καὶ συστήθηκε μόνο μὲ τ’ ὄνομά του Πλάτων, ἀποκρύπτοντας νὰ δηλώσει, ποιός Πλάτων ἦταν. Μετὰ τὴ διεξαγωγὴ τῶν ἀγώνων ἀναχώρησε ὁ Πλάτων μαζὶ μ’ αὐτοὺς γιὰ τὴν Ἀθήνα. Ὅταν ἔφτασαν στὴν Ἀθήνα οἱ συνοδοιπόροι παρεκάλεσαν τὸν Πλάτωνα νὰ τοὺς ὁδηγήσει στὸν φιλόσοφο Πλάτωνα. Τότε ὁ Πλάτων ἀποκάλυψε ποιὸς ἦταν. Ἔκπληκτοι οἱ συνοδοιπόροι ὁμολόγησαν, ὅτι κάθε ἔπαινος γιὰ τὸν Πλάτωνα ἦταν μικρότερος τοῦ πραγματικοῦ. Ἰδοὺ μετριοφροσύνη καὶ δόξα τοῦ Πλάτωνος!

 

   Ἰδοὺ ἡ δόξα καὶ ταπείνωση τοῦ Χριστοῦ, ἡ ταπείνωση καὶ δόξα τοῦ χριστιανοῦ. Ἂς ἀκολουθήσουμε λοιπὸν τὴν ὁδὸ αὐτή, δηλαδὴ ταπείνωση καὶ δόξα, γιὰ νὰ ἀποφύγουμε τὴ δόξα, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ ἐξευτελισμό.

 

 

* Ἀπὸ τὸ βιβλίο: «Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ», δεύτερος τόμος, Καλάμαι 1952, σελ. 26-30. (Οἱ μικρὲς φραστικὲς παρεμβάσεις, τὰ ἔντονα στοιχεῖα, οἱ ὑποσημειώσεις καὶ τὰ σχόλια, ὑπὸ ἱερομ. Ν.)

 

 

1. Ματθ. γ΄ 15.

2. Ματθ. γ΄ 14.

3. Ματθ. γ΄ 17.

4. Πλάτων (ἀρχαία Ἀθήνα 427 π.Χ. – 347 π. Χ.): Ἀρχαῖος Ἕλληνας φιλόσοφος, ὁ πιὸ γνωστὸς μαθητὴς τοῦ Σωκράτους καὶ δάσκαλος τοῦ Ἀριστοτέλους. Τὸ ἔργο του ἄσκησε τεράστια ἐπιρροὴ τόσο στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ φιλοσοφία ὅσο καὶ γενικότερα στὴ δυτικὴ φιλοσοφικὴ παράδοση μέχρι καὶ σήμερα. Ἔργα του: «Ἀπολογία τοῦ Σωκράτους», «Κρίτων», «Συμπόσιο», «Πρωταγόρας», «Παρμενίδης», «Θεαίτητος», «Πολιτεία», «Νόμοι», κ.ἄ.