Ποιοί
εἶναι οἱ θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας
Τοῦ μακαριστοῦ
πρωτοπρεσβυτέρου
π. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου
Καθηγητοῦ
Πανεπιστημίου*
Ποιοί εἶναι τώρα οἱ θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας;
Εἶναι μόνο ἐκεῖνοι πού ἔφθασαν στήν
θεωρία. Ἡ θεωρία συνίσταται στήν φώτιση
καί στήν θέωση.
Ἡ φώτιση εἶναι μία κατάσταση ἀδιάλειπτη, πού ὑπάρχει ἐν ἐνεργείᾳ ὅλο τό ἡμερονύκτιο, ἀκόμη καί κατά τόν ὕπνο. Ἐνῶ ἡ θέωση εἶναι μία κατάσταση κατά τήν ὁποία βλέπει κάποιος τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, καί ἡ ὁποία διαρκεῖ ὅσο θέλει ὁ Θεός. Ἕνας φωτισμένος μπορεῖ νά μή φθάσει ποτέ σέ θέωση. Ὁ Θεός, πού τήν χαρίζει, κρίνει ἄν εἶναι ἀπαραίτητο νά ὁδηγήσει ἕναν φωτισμένο σέ θέωση. Καί τό ὅτι δέν ὁδηγεῖ κάποιον σέ θέωση μπορεῖ νά σημαίνει ὅτι ἔτσι χωρίς αὐτήν δηλαδή, θά εἶναι καλύτερα γιά τήν ψυχή του, διότι σέ ἐναντία περίπτωση ἡ θέωση μποροῦσε νά τόν ἔβλαπτε, π.χ. νά τόν ὁδηγοῦσε σέ ὑπερηφάνεια. Δηλαδή ὁ Θεός ὁδηγεῖ κάποιον σέ θέωση, ὅταν δέν κινδυνεύει πνευματικά καί ὅταν τοῦ εἶναι ἀπαραίτητο εἴτε γιά νά τόν στηρίξει εἴτε γιά νά τόν δυναμώσει εἴτε γιά νά τόν προετοιμάσει γιά κάποια ἀποστολή.
Ἔτσι
ἡ ἐμπειρία τῆς θεώσεως δέν εἶναι αὐτόματη. Δέν μπορεῖ δηλαδή ἕνας φωτισμένος νά
τήν ἀποκτήσει. Ἕνας φωτισμένος μᾶλλον ἀποφεύγει νά τήν ζητήσει ἀπό τόν Θεό. Ὅταν
ὅμως τήν ἔχει ἀνάγκη, ὁ Θεός συγκαταβαίνει καί τήν δίνει, τοῦ δείχνει δηλαδή τήν
δόξα Του, τό ἄκτιστο Φῶς Του. Π.χ. ἕνας ἀσκητής ζεῖ στήν ἔρημο, σέ ἀπομόνωση ἀπό
τούς ἀνθρώπους καί μέ πολλές στερήσεις· καί τοῦτο γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Τότε,
ἐφ’ ὅσον ἔχει καθαρθεῖ, ἔρχεται τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί τόν παρηγορεῖ καί τοῦ
χαρίζει ἐμπειρίες θεώσεως. Ἕνας ἀληθινός ἀσκητής δέν εἶναι ποτέ μόνος του, ἀλλά
τουλάχιστον ἔχει μέσα στήν καρδιά του τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού προσεύχεται ἀδιαλείπτως
μέσα του καί τοῦ κάνει παρέα στήν φαινομενική μοναξιά του. Αὐτή εἶναι ἡ
κατάσταση φωτισμοῦ. Ὅταν ὅμως τό ἴδιο τό Ἅγιο Πνεῦμα κρίνει ὅτι πρέπει, τότε τοῦ
χαρίζει κατά διαστήματα καί τήν ἐμπειρία τῆς θεώσεως, ὅταν χρειάζεται καί ἐφ’ ὅσον
εἶναι γιά τό καλό του, π.χ. γιά νά τόν δυναμώσει μετά ἀπό μία δαιμονική ἐπίθεση.
Αὐτά φαίνονται καθαρά στούς βίους τῶν ἁγίων.
Σ’ αὐτά λοιπόν τά δύο στάδια θεωρίας, στόν φωτισμό καί στήν θέωση, ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ εἶναι καθαρά ἐμπειρική.
Δέν εἶναι γνώση μεταφυσική, δηλαδή ἀποτέλεσμα φιλοσοφικοῦ στοχασμοῦ.
* Ἀποσπάσματα ἀπ’ τὸ βιβλίο Πατερικὴ Θεολογία (πανεπιστημιακαὶ παραδόσεις τοῦ ἀκαδ. ἔτους 1983), ἔκδ. «Παρακαταθήκη», Θεσσαλονίκη 2004. (Οἱ μικρὲς φραστικὲς παρεμβάσεις καὶ τὰ ἔντονα στοιχεῖα, ἡμέτερα.)