Οἱ ἅγιοι μάρτυρες καὶ σύζυγοι Χρύσανθος καὶ Δαρεία
Ἑορτάζουν τὴν ιθ΄ (19η) Μαρτίου.
ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ*
Κἂν ἐκπνέωσι, ζῶντες εἰσδύντες βόθρῳ,
Ζῶσι Χρύσανθος ἐν πόλῳ καὶ Δαρεία.
Χῷσαν συζυγίην δεκάτῃ ἐνάτῃ ὁμόλεκτρον.
Τοῦτοι οἱ Ἅγιοι ἦσαν κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Νουμεριανοῦ, ἐν ἔτει σπδ΄ (284), καὶ ὁ μὲν Χρύσανθος ἦταν γυιὸς ἑνὸς Συγκλητικοῦ ἄρχοντα τῆς Ἀλεξάνδρειας ποὺ ὀνομαζόταν Πολέμων, ἡ δὲ Δαρεία καταγόταν ἀπ’ τὴν Ἀθήνα. Ἐπειδὴ ὁ Χρύσανθος κατηχήθηκε τὴν πίστη στὸν Χριστὸ ἀπὸ ἕνα ἐπίσκοπο ποὺ ἦταν κρυμμένος ἐντὸς σπηλαίου, κι ἀφοῦ βαπτίσθηκε ἀπ’ αὐτὸν κήρυττε τὸν Χριστό, ὁ πατέρας του τὸν ἔκλεισε σὲ φυλακὴ καὶ τὸν τιμωροῦσε μὲ πολυήμερη πεῖνα. Ἐπειδὴ ὅμως ὁ ἅγιος ἔμεινε ἀσάλευτος στὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ, τότε ὁ πατέρας του ἔστειλε κι ἔφερε ἀπ’ τὴν Ἀθήνα μιὰ ὡραία κόρη, ποὺ ὀνομαζόταν Δαρεία, ἡ ὁποία ἦταν φιλόσοφος· καὶ ἀναγκάζει τὸν γυιό του Χρύσανθο νὰ τὴν λάβει γυναῖκα, μὲ σκοπὸ μέσα ἀπ’ τὸν ἔρωτα πρὸς αὐτὴν νὰ μεταβληθεῖ ἀπ’ τὴν πίστη τῶν Χριστιανῶν. Ὁ δὲ ἅγιος βλέποντάς την, τὴν μεταχειρίσθηκε ὡς ἀδελφὴ κι ὄχι ὡς γυναῖκα, διότι συμφώνησαν καὶ οἱ δύο νὰ παραμείνουν παρθένοι ἕως θανάτου. Ἔτσι, λοιπόν, ἀντὶ νὰ πείσει ἡ Δαρεία τὸν Χρύσανθο, ἔπεισε ὁ Χρύσανθος τὴν Δαρεία μὲ τὶς διδασκαλίες του κι ἀφοῦ αὐτὴ ἀρνήθηκε τὴν πατρικὴ ἀσέβεια πίστεψε στὸν Χριστὸ καὶ δέχθηκε τὸ ἅγιο βάπτισμα.
Ἐδίδασκαν λοιπὸν καὶ οἱ δύο τὸν λαὸ νἄχουν σωφροσύνη καὶ καθαρότητα· οἱ δὲ εἰδωλολάτρες μαθαίνοντας ὅτι οἱ ἅγιοι πείθουν τὶς γυναῖκες ν’ ἀφήνουν τοὺς ἄνδρες τους καὶ νὰ νυμφεύονται μὲ τὸν Χριστό, θύμωσαν καὶ διέβαλαν τοὺς ἁγίους στὸν ἔπαρχο Κελλερῖνο. Ὁ δὲ ἔπαρχος τοὺς παρέδωκε στὸν τριβοῦνο1 Κλαύδιο, ὁ ὁποῖος τοὺς ἔβγαλε ἔξω τῆς πόλεως καὶ τοὺς τιμώρησε μὲ διάφορα βασανιστήρια. Βλέποντας, ὅμως, ὅτι οἱ ἅγιοι ἔμειναν ἀβλαβεῖς ἀπ’ τὰ βασανιστήρια, πίστεψε στὸν Χριστὸ αὐτὸς καὶ ἡ γυναῖκα καὶ τὰ παιδιά του. Τότε λοιπόν, τοὺς βασάνισε ὁ Κελλερῖνος ἐπειδὴ πίστεψαν στὸν Χριστὸ καὶ τοὺς θανάτωσε, τὸν δὲ ἅγιο Χρύσανθο καὶ τὴν ἁγία Δαρεία πρόσταξε καὶ τοὺς ἔριξαν σ’ ἕνα βορβορώδη λάκκο, στὸν ὁποῖο ἀφοῦ τοὺς ἔχωσαν καὶ τοὺς καταπάτησαν ἔλαβαν οἱ μακάριοι τὰ στεφάνια τοῦ μαρτυρίου.
Ταῖς Αὐτῶν ἁγίαις πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.
* «Συναξαριστὴς τῶν δώδεκα μηνῶν» τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, τόμ. 4ος, σελ. 104, 105. (Μικρὴ φραστικὴ διασκευή, ὑπὸ ἱερομ. Ν. ἁγιορείτου).
1. Τριβοῦνος: λατ. tribunus, ἦταν τίτλος διαφόρων αἱρετῶν ἀξιωμάτων στὴν ἀρχαία Ρώμη (δικαστής, ἄρχοντας, χιλίαρχος κ.ἄ.).