Γιὰ τὴν ἄρνηση τοῦ ἐγὼ καὶ τὸ καθάρισμα τῆς καρδιᾶς

Γιὰ τὴν ἄρνηση τοῦ ἐγὼ καὶ τὸ καθάρισμα τῆς καρδιᾶς

τοῦ Tito Colliander (Τίτο Κολλίαντερ)*

   Μικρός, γυμνὸς καὶ ἀβοήθητος προχωρεῖς στὴν ἐφαρμογὴ μιᾶς ἀπὸ τὶς πιὸ δύσκολες ἐντολές: «Νὰ πολεμᾶς τὶς ἐγωιστικές σου ἐπιθυμίες». Τελικὰ αὐτὸ σημαίνει νὰ «καταδιώκεις τὸν ἑαυτόν σου», ἐναντίον τοῦ ὁποίου στρέφεται ὁ ἀγώνας σου. Γιατὶ ὅσο κυριαρχεῖ ἡ ἐγωιστική σου θέληση, δὲν μπορεῖς νὰ προσεύχεσαι μὲ καθαρὴ καρδιὰ στὸν Κύριο καὶ νὰ τοῦ λές: Γενηθήτω τὸ θέλημά σου. Ἂν δὲν μπορέσεις νὰ ἀπαρνηθεῖς τὴ μεγάλη ἰδέα ποὺ ἔχεις γιὰ τὸν ἑαυτό σου δὲν θὰ μπορέσεις μὲ κανένα τρόπο νὰ κατακτήσεις τὸ ἀληθινὸ μεγαλεῖο. Ἂν δὲν ἀρνηθεῖς τὴν ἐλευθερία σου δὲν θὰ γευτεῖς τὴν ἀληθινὴ ἐλευθερία ὅπου μία μόνο θέληση κυριαρχεῖ, τοῦ Θεοῦ.

   Τὸ βαθὺ μυστικὸ τῶν ἁγίων εἶναι τοῦτο: Μὴν ἐπιθυμεῖς κανενὸς εἴδους ἐγωιστικὴ ἐλευθερία καὶ θὰ σοῦ δοθεῖ ἡ πραγματικὴ ἐλευθερία.

   «Ἀκάνθας καὶ τριβόλους ἀνατελεῖ σοι ἡ γῆ». Ἔτσι εἶπε ὁ Θεὸς στὸν πεσόντα ἄνθρωπο. Μὲ τὸν ἱδρώτα τοῦ προσώπου του καὶ μὲ μόχθο πρέπει νὰ δουλέψει τὴ γῆ ὁ ἄνθρωπος. Καὶ αὐτὴ ἡ γῆ εἶναι ὁ ἴδιος ὁ ἑαυτός σου. Μὲ μεγάλο κόπο θὰ ἀποκτήσεις τὸν πνευματικό σου πλοῦτο, λέει ὁ ἅγιος Μακάριος. Γιατὶ δὲν συντελεῖ στὴν πραγματοποίηση τῆς σωτηρίας σου τὸ νὰ ἀποκτήσεις ἀγαθὰ χωρὶς μόχθο. Αὐτὸ σὲ κάνει ὑπερήφανο.

   Πῶς μπορεῖ κανεὶς νὰ καταπολεμᾶ τὸν ἑαυτό του; Δὲν εἶναι δύσκολο νὰ τὸ καταλάβουμε. Πόλεμος ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ σου σημαίνει νὰ ἀπαρνιέσαι τόσο τὶς μικρὲς ὅσο καὶ τὶς μεγάλες σου ἐμπαθεῖς ἐπιθυμίες. Οἱ ἅγιοι πατέρες συνιστοῦν νὰ ἀρχίζουμε ἀπὸ τὰ μικροπράγματα, γιατί, λέει ὁ Ἐφραὶμ ὁ Σύρος, πῶς θὰ μπορέσεις νὰ σβήσεις μιὰ μεγάλη φωτιὰ προτοῦ μάθεις νὰ σβήνεις μιὰ μικρή; Θέλεις νὰ ἀπελευθερωθεῖς ἀπὸ ἕνα μεγάλο πάθος; Νίκα τὶς μικρὲς ἐπιθυμίες, λένε οἱ ἅγιοι πατέρες. Μὴ νομίζεις πὼς τὸ ἕνα εἶναι δυνατὸ νὰ χωριστεῖ ἀπὸ τὸ ἄλλο. Οἱ ἐπιθυμίες καὶ τὰ πάθη εἶναι δεμένα τὸ ἕνα μὲ τὸ ἄλλο σὰν τοὺς κρίκους μιᾶς ἁλυσίδας.

   Ἑπομένως, δὲν θὰ σοῦ ἀποδώσει μεγάλα πράγματα τὸ νὰ προσβάλλεις μόνο τὰ μεγάλα ἐλαττώματα καὶ τὶς κακὲς συνήθειές σου, ποὺ δύσκολα ὑποτάσσονται, χωρὶς νὰ καταπολεμᾶς συγχρόνως καὶ τὶς μικρὲς «ἀθῶες» ἀδυναμίες σου π.χ. τὴ λιχουδιὰ γιὰ τὰ γλυκίσματα, τὴ φλύαρη διάθεση, τὴν περιέργειά σου, τὴ βιασύνη σου. Στὸ τέλος τέλος ὅλες μας οἱ ἐπιθυμίες, μικρὲς καὶ μεγάλες, χτίζονται στὸ ἴδιο θεμέλιο, τὴν ἀχαλίνωτη συνήθεια νὰ ἱκανοποιοῦμε μόνο τὸ ἐγωιστικό μας θέλημα.

   Ἡ θέλησή μας εἶναι διεφθαρμένη. Μετὰ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα, ἡ θέλησή μας κατευθύνεται ἀποκλειστικὰ σὲ ὅ,τι ἐγωιστικό. Γι᾿ αὐτὸ κι ὁ ἀγώνας μας ἔχει σὰν στόχο του αὐτὴ τὴ διεφθαρμένη θέλησή μας. Καὶ πρέπει νὰ συνεχίζεται ἀκούραστα χωρὶς διακοπή. Θέλεις π.χ. νὰ ρωτήσεις γιὰ κάτι ὄχι ἄξιο λόγου; Μὴ ρωτᾶς! Ἐπιθυμεῖς νὰ πιεῖς δυὸ φλυτζάνια καφέ; Πιὲς ἕνα! Θέλεις νὰ κάνεις μιὰ ἐπίσκεψη ποὺ αἰτία της ἔχει μιὰ διάθεση κουτσομπολιοῦ; Μὴ τὴν κάνεις!

   Αὐτὸ σημαίνει νὰ κηρύξεις διωγμὸ ἐναντίον τοῦ ἴδιου τοῦ ἑαυτοῦ σου. Ἔτσι, μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ πάντοτε, ἐπιβάλλεις σιωπὴ στὴν κραυγαλέα σου κακὴ θέληση.

   Ἴσως ὅμως σοῦ δημιουργεῖται μιὰ ἀπορία. Μὰ εἶναι τόσο ἀπαραίτητο αὐτό; Οἱ ἅγιοι πατέρες ἀπαντοῦν μὲ μιὰ ἐρώτηση: Νομίζεις πὼς μπορεῖς πραγματικὰ νὰ γεμίσεις ἕνα δοχεῖο μὲ καθαρὸ νερὸ προτοῦ ἀδειάσεις τὸ ἀκάθαρτο νερὸ ποὺ ἤδη ἔχει; Ἢ μπορεῖς νὰ ὑποδεχτεῖς ἕναν πολὺ ἀγαπητό σου φιλοξενούμενο σ᾿ ἕνα δωμάτιο πού ᾿ναι γεμάτο μὲ σκουπίδια καὶ παλιοπράματα; Ὄχι φυσικά. Ὅποιος ἐλπίζει, ὅτι θὰ μπορέσει νὰ δεῖ τὸν Κύριο «ἁγνίζει ἑαυτόν, καθὼς Ἐκεῖνος ἁγνός ἐστι» (Α΄ Ἰωάν. γ΄ 3).

   Ἂς καθαρίσουμε λοιπὸν τὶς καρδιές μας. Ἂς πετάξουμε ὅλα τὰ παλιοπράγματα ποὺ εἶναι στοιβαγμένα μέσα της. Ἂς σκουπίσουμε τὸ λερωμένο πάτωμα, ἂς καθαρίσουμε τὰ παράθυρα κι ἂς τὰ ἀνοίξουμε γιὰ νὰ μπεῖ φῶς καὶ καθαρὸς ἀέρας στὸ δωμάτιο ποὺ ἑτοιμάζουμε τὸ κατάλυμα τοῦ Κυρίου μας. Καὶ ἐμεῖς οἱ ἴδιοι ἂς ντυθοῦμε μὲ καθαρὰ ροῦχα, γιὰ νὰ μὴ μᾶς μολύνει πιὰ ἡ μούχλα τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου καὶ δοῦμε τὸν ἑαυτό μας «ἐκβαλλόμενον ἔξω» ἀπὸ τὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ (Λουκᾶ ιγ΄ 28).

   Μακάρι ὅλα αὐτὰ νὰ γίνουν ὁ κόπος τῆς κάθε στιγμῆς καὶ τῆς κάθε ὥρας τῆς ζωῆς μας.

   Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ πραγματοποιοῦμε ὅ,τι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μᾶς προσκαλεῖ μὲ τὸ στόμα τοῦ ἀποστόλου Ἰακώβου νὰ κάνουμε: «ἁγνίσατε καρδίας» (Ἰακ. δ΄ 8). Καὶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος προτρέπει: «Καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος» (Β΄ Κορ. ζ΄ 1). «Ἔσωθεν γάρ, λέγει ὁ Κύριος, ἐκ τῆς καρδίας τῶν ἀνθρώπων οἱ διαλογισμοὶ οἱ κακοὶ ἐκπορεύονται, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, φόνοι, κλοπαί, πλεονεξίαι, πονηρίαι, δόλος, ἀσέλγεια, ὀφθαλμὸς πονηρός, ὑπερηφανία, ἀφροσύνη. Πάντα ταῦτα τὰ πονηρὰ ἔσωθεν ἐκπορεύεται καὶ κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον» (Μαρκ. ζ΄ 21-23). Γι᾿ αὐτὸ προτρέπει πάλι τὸ φαρισαῖο «Καθάρισον πρῶτον τὸ ἐντὸς τοῦ ποτηρίου καὶ τῆς παροψίδος, ἵνα γένηται καὶ τὸ ἐκτὸς αὐτῶν καθαρὸν» (Ματθ. κγ΄ 26).

   Ἀκολουθῶντας τὴν προτροπὴ αὐτὴ τοῦ Κυρίου, καὶ ἀρχίζοντας ἀπὸ τὸ ἐσωτερικό μας, ἂς θυμούμαστε πὼς δὲν καθαρίζουμε τὴν καρδιά μας γιὰ μᾶς τοὺς ἴδιους. Δὲν στολίζουμε καὶ δὲν περιποιούμαστε τὸ δωμάτιο γιὰ τὴ δική μας ἀπόλαυση, ἀλλὰ γιὰ νὰ μπορέσει νὰ τὸ χαρεῖ ὁ φιλοξενούμενος. Κάθε μας σκέψη γυρίζει στὸν φιλοξενούμενο. Κι ὅταν αὐτὸς ἔρθει, ἀποσυρόμαστε γιὰ νὰ ἡσυχάσει. Φυσικὰ δὲν περιμένουμε γι᾿ αὐτὴ τὴ φιλοξενία πληρωμή.

   Ὑπάρχουν τρεῖς κατηγορίες ἀνθρώπων, λέει ὁ Νικήτας Στηθᾶτος: Οἱ σαρκικοί, ποὺ θέλουν νὰ ζοῦν μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ ἱκανοποιοῦν τὸν ἑαυτό τους, ἔστω κι ἂν χρειαστεῖ νὰ βλάψουν ἄλλους· οἱ ψυχικοί, ποὺ θέλουν νὰ ζοῦν γιὰ τὸν ἑαυτό τους καὶ γιὰ τοὺς ἄλλους καὶ τέλος οἱ πνευματικοί, ποὺ θέλουν νὰ ἀρέσουν μόνο στὸν Θεό, ἔστω κι ἂν αὐτὸ ἀποβαίνει σὲ βάρος τους.

   Ἡ πρώτη κατηγορία βρίσκεται χαμηλότερα ἀπ᾿ αὐτὸ ποὺ λέμε ἀνθρώπινη φύση. Ἡ δεύτερη κατηγορία ἀποτελεῖ τοὺς συνηθισμένους ἀνθρώπους καὶ ἡ τρίτη κατηγορία εἶναι αὐτῶν ποὺ ζοῦν ὑπὲρ φύσιν. Ἡ ζωὴ αὐτὴ ποὺ ζοῦν εἶναι ἡ ἐν «Χριστῷ ζωή».

   Ὁ πνευματικὸς ἄνθρωπος σκέφτεται πνευματικά. Προσδοκία του εἶναι νὰ μπορέσει νὰ ἀπολαύσει τὴ χαρὰ ἐκείνη ποὺ νιώθουν οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ «ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι» (Λουκᾶ ιε΄ 10). Καὶ ὁ ἁμαρτωλὸς αὐτὸς νὰ μὴν εἶναι ἄλλος, παρὰ αὐτός ὁ ἴδιος. Αὐτὰ τὰ συναισθήματα πρέπει νὰ σὲ διακατέχουν καὶ μὲ αὐτὴ τὴν ἐλπίδα νὰ ἐργάζεσαι γιατὶ ὁ Κύριος μᾶς ἔχει δώσει τὴν ἐντολὴ νὰ εἴμαστε «τέλειοι, ὥσπερ ὁ Πατὴρ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστι» (Ματθ. ε΄ 48) καὶ νὰ ζητοῦμε «πρῶτον τὴν βασιλείαν αὐτοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην» του (Ματθ. στ΄ 33).

   Ἑπομένως μὴ σταθεῖς οὔτε στιγμή. Μὴ θελήσεις νὰ ξεκουραστεῖς προτοῦ νεκρώσεις ἐκεῖνο τὸ κομμάτι τοῦ ἑαυτοῦ σου ποὺ σὲ ὑποτάσσει στὴ σαρκική σου φύση. Μάθε νὰ ἀνιχνεύεις κάθε σημάδι τῆς παρουσίας τῆς σάρκας μέσα σου καὶ καταδίωκέ την χωρὶς ἔλεος, γιατὶ «ἡ σὰρξ ἐπιθυμεῖ κατὰ τοῦ πνεύματος, τὸ δὲ πνεῦμα κατὰ τῆς σαρκὸς» (Γαλ. ε΄ 17).

* Ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ θαυμάσιο βιβλίο τοῦ Tito Colliander (Τίτο Κολλίαντερ) «Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΑΣΚΗΤΩΝ», (Μετάφραση ἀπὸ τὸ Σουηδικό: μακαριστοῦ ἀρχιμανδρίτου Εὐσεβίου Βίττη.)