Περὶ Γάμου
Τοῦ μακαριστοῦ
Ἀρχιμ. Ἰωὴλ Γιαννακοπούλου*
«Καὶ τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ γάμος ἐγένετο ἐν Κανᾶ τῆς Γαλιλαίας, καὶ ἦν ἡ μήτηρ τοῦ ᾿Ιησοῦ ἐκεῖ· ἐκλήθη δὲ καὶ ὁ ᾿Ιησοῦς καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ εἰς τὸν γάμον. καὶ ὑστερήσαντος οἴνου λέγει ἡ μήτηρ τοῦ ᾿Ιησοῦ πρὸς αὐτόν· οἶνον οὐκ ἔχουσι. λέγει αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· τί ἐμοὶ καὶ σοί, γύναι; οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου. λέγει ἡ μήτηρ αὐτοῦ τοῖς διακόνοις· ὅ,τι ἂν λέγῃ ὑμῖν, ποιήσατε. ἦσαν δὲ ἐκεῖ ὑδρίαι λίθιναι ἓξ κείμεναι κατὰ τὸν καθαρισμὸν τῶν ᾿Ιουδαίων, χωροῦσαι ἀνὰ μετρητὰς δύο ἢ τρεῖς. λέγει αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς· γεμίσατε τὰς ὑδρίας ὕδατος. καὶ ἐγέμισαν αὐτὰς ἕως ἄνω. καὶ λέγει αὐτοῖς· ἀνλήσατε νῦν καὶ φέρετε τῷ ἀρχιτρικλίνῳ. καὶ ἤνεγκαν. ὡς δὲ ἐγεύσατο ὁ ἀρχιτρίκλινος τὸ ὕδωρ οἶνον γεγενημένον - καὶ οὐκ ᾔδει πόθεν ἐστίν· οἱ δὲ διάκονοι ᾔδεισαν οἱ ἠντληκότες τὸ ὕδωρ - φωνεῖ τὸν νυμφίον ὁ ἀρχιτρίκλινος καὶ λέγει αὐτῷ· πᾶς ἄνθρωπος πρῶτον τὸν καλὸν οἶνον τίθησι, καὶ ὅταν μεθυσθῶσι, τότε τὸν ἐλάσσω· σὺ τετήρηκας τὸν καλὸν οἶνον ἕως ἄρτι. Ταύτην ἐποίησε τὴν ἀρχὴν τῶν σημείων ὁ ᾿Ιησοῦς ἐν Κανᾶ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐφανέρωσε τὴν δόξαν αὐτοῦ, καὶ ἐπίστευσαν εἰς αὐτὸν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ. Μετὰ τοῦτο κατέβη εἰς Καπερναοὺμ αὐτὸς καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ, καὶ ἐκεῖ ἔμειναν οὐ πολλὰς ἡμέρας.»
(Ἰωάν. β΄ 1-12)
Ὁ Κύριος παρθένος καὶ ἀπὸ μητέρα Παρθένο γεννημένος βρίσκεται σὲ γάμο. Τί εἵλκυσε τὸν Κύριο στὸν γάμο; Σὲ τί ἑλκύει καὶ μᾶς ὁ γάμος; Ἰδοὺ οἱ δύο ὄψεις τοῦ θέματος.
Καὶ πρῶτον: Ὁ Κύριος στὸν γάμο. Πέντε λόγοι εἵλκυσαν τὸν Κύριο στὸν γάμο.
Καὶ α΄) Ἡ χαρὰ τοῦ χωρικοῦ. Ὁ χωρικὸς καὶ μάλιστα ὁ ἀρχαῖος διερχόταν ὅλες τὶς ἡμέρες τῆς ζωῆς του κοπιάζοντας, οἰκονομῶντας καὶ ζῶντας μὲ τροφὴ λιτή. Ἔτρωγε ψωμὶ κριθαρένιο ἀπὸ ἑβδομάδες ζυμωμένο σκληρό, ἁλμυρὸ τυρί, ἐλιὲς καὶ αὐγὰ σκληροβρασμένα. Κατὰ τὶς ἐπίσημες μόνον ἡμέρες μεγάλων ἑορτῶν ἀλείφει τὸν λάρυγγά του πολυτελέστερα. Ἡ ἡμέρα τοῦ γάμου τοῦ χωρικοῦ εἶναι σταθμὸς τῆς ζωῆς του, εἶναι ἡ χαρά του καὶ ἡ ἑορτή του. Εἶναι δὲ ὁ γάμος ἑορτή, διότι εἶναι ἡ μοναδικὴ τοῦ νυμφευομένου ἑορτή. Οἱ ἄλλες ἑορτὲς Ἐκκλησίας καὶ πολιτείας εἶναι πολλὲς καὶ κοινές. Ἡ ἑορτὴ ὅμως τοῦ γάμου εἶναι μία καὶ δική του ἑορτή. Ὁ χωρικὸς ποὺ κάμει οἰκονομίες καὶ μοχθεῖ κατὰ τὶς ἄλλες ἡμέρες τοῦ χρόνου, κατὰ τὴν ἡμέρα τοῦ γάμου του εἶναι πλούσιος καὶ γενναιόδωρος. Ὁ Κύριος ἀγαπᾶ τὴν ἀθώα χαρά. Ἦταν λοιπὸν δυνατὸν νὰ μὴ συγκινηθεῖ ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τὴν χαρὰ τοῦ γάμου τῶν ἁπλοϊκῶν χωρικῶν, οἱ ὁποῖοι ἀποσπάστηκαν γιὰ λίγο χρονικὸ διάστημα ἀπὸ τὴν κοπιώδη ἐργασία τῆς ζωῆς, γιὰ νὰ ἑορτάσουν τὴν μοναδική, τὴν δική τους ἑορτή, τὸν γάμο; Ἑπομένως ἰδοὺ ἡ πρώτη αἰτία ὄχι κατὰ τὴν ἀξία ἀλλὰ κατὰ τὴν σειρά, ἡ ὁποία συγκίνησε τὸν Ἰησοῦ καὶ εἵλκυσε Αὐτὸν στὸν γάμο τῆς Κανᾶ: Εἶναι ἡ ἀθώα χαρὰ τῆς μοναδικῆς ἑορτῆς τοῦ κάθε χωρικοῦ, ἡ χαρὰ τοῦ γάμου. Ἀλλὰ τὸν Ἰησοῦ δὲν εἵλκυσε μόνο τοῦτο. Τὸν εἵλκυσε,
β΄) Ἡ οἰκογενειακὴ ζωή, τῆς ὁποίας ἀρχὴ εἶναι ὁ γάμος. Καὶ πρἀγματι! Ὁ Κύριος βλέπει δύο νέους χωρικοὺς παρθένους ἀγωνισθέντες μέχρι τώρα στὴν παρθενικὴ ζωὴ κατὰ τὰ νεανικά τους χρόνια νὰ ἔρχονται σὲ γάμο. Εἶναι δυνατὸν νὰ μὴ συγκινηθεῖ ὁ Χριστὸς ἀπὸ τὴν παρθενία καὶ τὴν νεότητα, στὰ ὁποῖα στηρίζεται ὁ ἀμόλυντος γάμος; Τὸν Κύριο ὅμως δὲν τὸν συγκινεῖ μόνο παρθενία καὶ νεότητα τῶν μελλονύμφων, τὰ ὁποῖα ἀνήκουν στὸ παρελθόν, ἀλλὰ καὶ τὸ μέλλον τῶν νεονύμφων. Βλέπει δηλαδὴ ὁ Κύριος δύο νεαρὲς ὑπάρξεις συνδεδεμένες μὲ ἀγάπη ἀμοιβαία, οἱ ὁποῖες ὑπάρξεις πιασμένες χέρι μὲ χέρι εἶναι ἀποφασισμένες νὰ ἀντιμετωπίσουν διὰ τῆς ἀμοιβαίας τους ἐμπιστοσύνης καὶ πίστης τὰ κύματα τοῦ βίου τους. Σὲ πεῖσμα τοῦ Βουδισμοῦ, ὁ ὁποῖος κηρύττει τὴν ἀπαισιοδοξία, τὸ Νιρβάνα, τὴν ἀδιαφορία δηλαδὴ στὴν ζωή, ὁ γάμος εἶναι πλημμύρα ζωῆς. Εἶναι λοιπὸν δυνατόν, ἀγάπη, πίστη, ζωή, νειάτα τῶν νεονύμφων νὰ μὴ συγκινήσουν τὸν Χριστό, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀρχηγὸς καὶ χορηγὸς τῆς ζωῆς, τῆς ἀγάπης, τῆς πίστεως;
Πλὴν αὐτῶν ὁ Χριστὸς βλέπει τοὺς νεονύμφους ὄχι μόνο ὡς συζύγους ἀλλὰ καὶ ὡς γονεῖς. Ὁ οἰκογενειάρχης εἶναι ἀρχηγὸς μιᾶς οἰκογένειας καὶ πατέρας μιᾶς νέας γενιᾶς. Οἱ γονεῖς εἶναι οἱ περισσότερο ἐλεύθεροι καὶ περισσότερο δεσμευμένοι. Εἶναι ἐλεύθεροι στὸ σπίτι τους, δεσμευμένοι μὲ τὸ σπίτι τους. Καὶ ἰδοὺ πῶς: Ὁ ἄνδρας στὸ σπίτι του εἶναι βασιλιᾶς καὶ ἡ γυναῖκα του βασίλισσα. Ὁ ἄνδρας εἶναι ὑπουργὸς τῶν ἐξωτερικῶν, ἡ δὲ γυναῖκα ὑπουργὸς τῶν ἐσωτερικῶν. Καὶ οἱ δυό, ἄνδρας καὶ γυναῖκα εἶναι οἱ ὑπουργοὶ τῶν οἰκονομικῶν στὸν οἶκο τους. Ταυτόχρονα ὅμως ὁ ἄνδρας εἶναι ἀχθοφόρος ἡ δὲ γυναῖκα καθαρίστρια. Εἶναι ἀχθοφόρος ὁ ἄνδρας, διότι φέρνει τὰ ψώνια στὸ σπίτι του, καθαρίστρια ἡ γυναῖκα, διότι καθαρίζει τὸ σπίτι της καὶ τὰ παιδιά της. Οὔτε μόνον ὑπουργὸς ὁ ἄνδρας, ὥστε νὰ φουσκώνει, οὔτε μόνον ἀχθοφόρος, ὥστε νὰ μαραζώνει. Καὶ ἡ γυναῖκα οὔτε μόνον ὑπουργὸς καὶ βασίλισσα, ὥστε νὰ ἐπαίρεται, οὔτε μόνο καθαρίστρια, ὥστε ν’ ἀπογοητεύεται. Ἦταν δυνατὸν νὰ μὴ συγκινηθεῖ ὁ Χριστὸς στὸν ὡραῖο συνδυασμὸ τοῦτο, τὸν ὁποῖο ἔχει ὁ γάμος;
γ΄) Ὁ γάμος εἶναι κοινωνικὸ φαινόμενο, διότι οἱ σύζυγοι καὶ γονεῖς δένουν καὶ στερεώνουν τὴν κοινωνία, δένονται καὶ στερεώνονται μὲ τὴν κοινωνία. Ἐν ἀντιθέσει δηλαδὴ πρὸς τὸν ἄγαμο -ἐργένη- ὁ ὁποῖος προτίμησε τὴν ἀγαμία γιὰ ἐγωϊστικοὺς σκοπούς, οἱ οἰκογενειάρχες ἀποτελοῦν τὶς κυψέλες, ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἀπαρτίζεται ἡ κοινωνία. Ὁ ἐργένης-ἄγαμος ἐγωϊστὴς εἶναι διαλυτικὸ στοιχεῖο τῆς κοινωνίας. Ὁ οἰκογενειάρχης καὶ ἡ οἰκογένεια ὄχι μόνο δένουν καὶ ἀπαρτίζουν τὴν κοινωνία, ἀλλὰ δένονται μὲ τὴν κοινωνία. Οἱ ἀνάγκες τῆς οἰκογένειας καὶ ἰδίως τῶν παιδιῶν ἀναγκάζουν τοὺς γονεῖς νὰ συνδέονται μὲ τὴν κοινωνία σφικτότερα. Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ὁ οἰκογενειάρχης προσέχει, ταπεινώνεται, ἀγωνίζεται, καταρτίζεται, ἐνῶ ὁ ἄγαμος -ἐργένης- στερεῖται τούτων.
δ΄) Ὁ γάμος εἶναι ἑστία τῶν μεγαλύτερων ὀνείρων καὶ τῆς σκληρότερης πραγματικότητας. Πόσοι φωτοστέφανοι φαντασιώδεις πρὸ τοῦ γάμου! Πόσα ἀκάνθινα στεφάνια μετὰ τὸν γάμο! Ἡ ζωὴ κατὰ τὴν ὥρα τοῦ γάμου εἶναι γεμάτη ὑποσχέσεις. Καὶ μετὰ τὸν γάμο γεμάτη μαρτύρια. Ἀνάγκες οἰκονομικές, ἀσθένειες, θάνατοι, σκληροὶ χωρισμοί, γεμίζουν τὴν ζωὴ τῶν γονιῶν καὶ συζύγων, ἀγκάθια, ἐκεῖ ὅπου πρίν, κατὰ τὴν ὥρα τοῦ γάμου ἦσαν τὰ εὐωδέστερα ἄνθη! Ἀποτυχία, ἀχαριστία, θάνατοι παιδιῶν, ἀπομόνωση γονιῶν κατὰ τὰ γηρατιά, ὁποῖον μαρτύριο! Ὁ ἄνθρωπος ὅπως εἰσέρχεται στὴν ζωὴ μόνος κατὰ παρόμοιο τρόπο τοῦτος ἐξέρχεται καὶ ἀπ’ αὐτὴν μόνος! Ἦταν λοιπὸν δυνατὸν νὰ μὴ συγκινηθεῖ ὁ Κύριος ἐνώπιον τοῦ γάμου;
Ἀλλ’ ἐκτὸς αὐτῶν, ὁ γάμος δὲν εἶναι μόνο χαρά, ἑορτή, νειάτα, παρθενία, στοιχειώδης κοινωνία, συνδυασμὸς τῶν πλέον ἀντίθετων καὶ ἰσορροπία αὐτῶν.
Ὁ γάμος εἶναι ε΄) ἡ ἀρχὴ τῆς αἰωνιότητας. Καὶ πράγματι: Διὰ τοῦ γάμου γεννηθήκαμε ἐμεῖς, διὰ τοῦ γάμου γεννήθηκαν ἄλλοι, διὰ τοῦ γάμου θὰ γεννηθοῦν καὶ ἄλλοι. Ὁ Θεὸς ὁ ἴδιος δημιούργησε δύο μόνο τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὔα. Διὰ τοῦ γάμου ὅμως δημιουργοῦνται δισεκατομμύρια ἀνθρώπων. Διὰ τοῦ γάμου ἔρχονται στὴν ὕπαρξη οἱ κληρονόμοι τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τοῦ Οὐρανοῦ. Ὁ γάμος εἶναι δημιουργία. Οἱ γονεῖς εἶναι συνδημιουργοί, Θεοὶ ἐπὶ τῆς γῆς. Στὴν ζωὴ ὅλα εἶναι μεταβαλλόμενα, μόνον ὁ γάμος πρέπει νὰ εἶναι ἀδιάλυτος, αἰώνιος. «Ὃ οὖν ὁ Θεὸς συνέζευξεν, ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω»1, λέγει ὁ Κύριος. Εἶναι λοιπὸν δυνατὸν ὁ Κύριος νὰ μὴ συγκινηθεῖ ἐνώπιον τῆς ἀρχῆς τῆς αἰωνιότητας, τοῦ γάμου;
Ἑπομένως: ὁ γάμος γιὰ τὸν Ἰησοῦ εἶναι χαρά, ζωή, ἀγάπη, ἀρχὴ αἰωνιότητας. Πόσο βάθος στὰ μάτια τοῦ Κυρίου ἔχει ὁ γάμος! Διὰ τοῦτο ὁ Κύριος φέρνει πάντοτε στὰ χείλη του παραβολὲς τοῦ γάμου, ἄλλοτε μὲν ἐμφανίζοντας τὸν Ἑαυτό του ὡς νυμφίο, ἄλλοτε λέγοντας τὴν παραβολὴ τοῦ βασιλικοῦ γάμου, ἄλλοτε φέρνοντας τὴν παραβολὴ τῶν παρθένων, οἱ ὁποῖες ἐξῆλθαν σὲ ἀπάντηση (συνάντηση) τοῦ νυμφίου κ.λ.π.
Δεύτερον: Ἐμεῖς πῶς βλέπουμε τὸν γάμο; Γνωστὲς εἶναι οἱ βλέψεις πρὶν τὸν γάμο καὶ τ’ ἀποτελέσματα μετὰ τὸν γάμο. Καὶ οἱ πρὸ τοῦ γάμου βλέψεις μας. Ὁ γάμος, ὁ ὁποῖος εἶναι χαρά, ζωὴ καὶ ἀρχὴ τῆς αἰωνιότητας, γίνεται ὄχι χαρά, ἀλλὰ ὑπολογισμός, ὄχι ἑορτή, ἀλλὰ μποέμικη ζωή, ὄχι ἀρχὴ αἰωνιότητας ἀλλὰ στείρωση. Καὶ συγκεκριμένα: ἐκεῖνοι ποὺ ζητοῦν γάμο δὲν ἀρχίζουν τὴν ἐξέταση ἀπὸ τὰ ψυχικὰ χαρίσματα, ἀλλὰ ἀπὸ τὰ σωματικὰ κάλλη, τὰ κουκλίστικα. Δὲν ρωτοῦν νὰ βροῦν πρῶτα χαρακτῆρα, ἀλλὰ ποιὰ κοινωνικὴ θέση -καὶ ἑπομένως ἐγωϊσμὸ ἀπὸ αὐτὴν- ἔχουν. Δὲν ζητοῦν νὰ μάθουν, ἂν εἶναι ἄνθρωπος, ἀλλὰ πόσα μετρητὰ παίρνει.
Κι ἀφοῦ ἔρθουν σὲ γάμο καὶ συνεχίζοντας τὴν μποέμικη ζωή τους, εἶναι στεῖροι μὲ τὴν βούληση καὶ τὴν ἐκλογή τους. Ἐνῶ δίδεται σ’ αὐτοὺς ἡ τιμὴ νὰ γίνουν δημιουργοί, γίνονται λάσπη. Ἡ φωτιὰ τῆς ἐπιθυμίας τους δὲν ἀνάβει κι ἄλλες φωτιὲς ζωντανές, ἀλλὰ δι’ αὐτῆς καίγονται. Πόσο ἀνήθικο εἶναι αὐτό! Καὶ πράγματι: Ἀπολαμβάνεις μία ἡδονὴ καὶ ἀποφεύγεις τὶς εὐθύνες ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ τὴν ἡδονὴ αὐτή. Ἔρχεσαι δηλαδὴ σὲ ἕνωση καὶ ἀποφεύγεις τὸν καρπὸ τῆς ἑνώσεως, τὸ παιδί. Εἶσαι ἀνήθικος! Θὰ πρέπει νὰ ἔχεις ἕνωση καὶ καρπὸ τῆς ἑνώσεως, ἡδονὴ δηλαδὴ καὶ εὐθύνη ἢ οὔτε ἕνωση οὔτε καρπὸ τῆς ἑνώσεως δηλαδὴ οὔτε ἡδονὴ οὔτε εὐθύνη, ἐγκράτεια ἢ παρθενία. Ἐκτὸς ἀπ’ αὐτά, μετὰ τὸν γάμο, λόγῳ ἐλλείψεως ψυχικῶν χαρισμάτων, δαπάνης τῶν μετρητῶν, καὶ κατόπιν μαρασμοῦ τῶν ροδοπέταλων τοῦ προσώπου (τῆς ὀμορφιᾶς) ἀναφαίνονται κατ’ ἀρχὰς παρεξηγήσεις, κατόπιν συγκρούσεις φανερές, ἔπειτα ἀπάτη κρυφή, ἡ μοιχεία δηλαδή, ἔπειτα μοιχεία φανερὴ ἄνευ διαζυγίου ἢ καὶ μὲ διαζύγιο.
Πόσες συγκρούσεις καὶ παρεξηγήσεις ὑπάρχουν διότι λείπει ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ὑποχωρητικότητα καὶ τῶν δύο ἢ τοῦ ἑνὸς ἀπ’ τοὺς δύο! Πόσοι ἄνδρες ἐκδικούμενοι τὸν μαρασμὸ τοῦ προσώπου τῆς συζύγου τους καταφεύγουν σὲ ξένα πρόσωπα! Τιμώρησε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο, βγάνοντας ὁ καθένας τὰ μάτια του! Καὶ ποῦ κατέληξαν; Στὰ διαζύγια καὶ κατόπιν σὲ νέους γάμους παρὰ τὴν ἐντολὴ τοῦ Κυρίου καὶ τοῦ ἀποστόλου Παύλου, οἱ ὁποῖοι ρητῶς λέγουν· «γυναῖκα ἀπ’ ἀνδρὸς μὴ χωρισθῆναι, ἐὰν δὲ καὶ χωρισθῇ μενέτω ἄγαμος ἢ τῷ ἀνδρὶ καταλλαγήτω». Καὶ ὁ Κύριος λέγει: «Ὃς ἂν ἀπολύσῃ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ παρεκτὸς λόγου πορνείας, ποιεῖ αὐτὴν μοιχᾶσθαι, καὶ ὃς ἐὰν ἀπολελυμένην γαμήσῃ μοιχᾶται»2. Ἑπομένως γάμος κατόπιν διαζυγίου εἶναι ἐστεμμένη μοιχεία.
Ἂς εὐχηθοῦμε, ὅπως ἡ Ἐκκλησία μας βοηθούμενη καὶ ἀπὸ τοὺς Χριστιανοὺς παύσει νὰ ἐκδίδει διαζύγια καὶ ἰδίως παύσει νὰ ἐπιτρέπει γάμους μετὰ τὸ διαζύγιο.
Ἰδοὺ ὁ γάμος στὸ βλέμμα τοῦ Κυρίου καὶ στὴν δική μας ζωή. Ἂς φροντίσουμε νὰ διορθωθοῦμε βλέποντας τὸν γάμο ὄχι ὡς ἡδονὴ ἀλλὰ ὡς ἀγάπη, χαρά, καταρτισμό, ἀρχὴ αἰωνιότητας. Ἀμήν.
* Ἀπὸ τὸ βιβλίο: «Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ», δεύτερος τόμος, Καλάμαι 1952, σελ. 68-71. (Οἱ μικρὲς φραστικὲς παρεμβάσεις, τὰ ἔντονα στοιχεῖα καὶ οἱ ὑποσημειώσεις, ὑπὸ ἱερομ. Ν.)
1. Μάρ. ι΄ 9.
2. Α΄ Κορ. ζ΄ 10, 11.
3. Ματθ. ε΄ 32.