Ἡ κουλτούρα δὲν κάνει τὸν ἄνθρωπο πιὸ ἀνθρώπινο
George Steiner*
Ὁ
ἐνθουσιασμὸς τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν κουλτούρα ἦταν ἡ μεγάλη ὑπόσχεση τοῦ
Διαφωτισμοῦ. «Στὸ μέτρο καὶ στὸ βαθμὸ ποὺ θὰ ἐξασθενήσει ἡ πίστη σὲ θρησκευτικὰ
δόγματα», ἔλεγε ὁ Βολταῖρος, «τὰ μίση θὰ διαλυθοῦν».
Τὸ τέλος τῆς πίστης ἀποδεικνύεται μιὰ ἐξέλιξη πολὺ πιὸ ἐπικίνδυνη ἀπ᾿ ὅσο μποροῦσαν νὰ προβλέψουν οἱ φιλόσοφοι. Ἀρνούμενοι τὴν κόλαση, μάθαμε νὰ τὴν οἰκοδομοῦμε καὶ νὰ τὴν θέτουμε σὲ λειτουργία ἐπὶ γῆς.
Ἡ ὑπόσχεση τοῦ Διαφωτισμοῦ δὲν τηρήθηκε. Οἱ βιβλιοθῆκες,
τὰ μουσεῖα, τὰ θέατρα, τὰ πανεπιστήμια μποροῦν μιὰ χαρὰ νὰ εὐδοκιμοῦν στὴ σκιὰ
τῶν στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Τὸ καταλαβαίνουμε τώρα: ἡ κουλτούρα δὲν
κάνει τὸν ἄνθρωπο πιὸ ἀνθρώπινο. Μπορεῖ μάλιστα νὰ τὸν κάνει ἀναίσθητο στὴ
δυστυχία τῶν συνανθρώπων του.
* Τζόρτζ Στάινερ (1929-2020),
κορυφαῖος σύγχρονος κριτικὸς λογοτεχνίας, δοκιμιογράφος, μυθιστοριογράφος,
φιλόσοφος καὶ στοχαστής, σὲ συνέντευξη ποὺ δημοσιεύθηκε στὴν «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»
14-01-2001).